मकर संक्रांती हा भारतातील एक महत्त्वाचा आणि लोकप्रिय सण आहे, जो विशेषतः महाराष्ट्रात मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो. हा सण दरवर्षी साधारणपणे 14 जानेवारी रोजी येतो, कारण या दिवशी सूर्य मकर राशीत प्रवेश करतो. यालाच 'मकर संक्रमण' असे म्हणतात.
मकर संक्रांतीचे महत्त्व:
* सूर्य उत्तरायणाला सुरुवात: या दिवसापासून सूर्याचे उत्तरायण सुरू होते. उत्तरायणाला शुभ मानले जाते आणि या काळात दिवसाचा कालावधी वाढू लागतो.
* शेती आणि निसर्ग: हा सण रब्बी पिकांच्या कापणीच्या वेळेस येतो आणि चांगल्या पिकाबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करण्याची संधी असते.
* सामाजिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व: मकर संक्रांती हा सामाजिक एकोपा आणि स्नेह वाढवणारा सण आहे. लोक एकमेकांना भेटतात, शुभेच्छा देतात आणि तिळगूळ वाटतात.
महाराष्ट्रामध्ये मकर संक्रांती:
महाराष्ट्रामध्ये मकर संक्रांती विशेष पद्धतीने साजरी केली जाते. या सणाचे प्रमुख आकर्षण म्हणजे 'तिळगूळ' आणि 'पतंग'.
* तिळगूळ: या दिवशी लोक एकमेकांना तिळगूळ देतात आणि म्हणतात, "तिळगूळ घ्या, गोड गोड बोला!" याचा अर्थ असा आहे की तिळाप्रमाणे स्नेह आणि गुळाप्रमाणे गोडवा आपल्या संबंधात टिकून राहो. तिळगूळ हे तीळ आणि गूळ यांचे मिश्रण असते, जे थंडीच्या दिवसात शरीराला उष्णता आणि ऊर्जा देतात.
* पतंगबाजी: महाराष्ट्रात अनेक ठिकाणी मकर संक्रांतीच्या दिवशी पतंग उडवण्याची मोठी परंपरा आहे. लहान मुले आणि मोठे लोकही या दिवशी एकत्र येऊन पतंग उडवण्याचा आनंद घेतात. आकाशात रंगीबेरंगी पतंग उडतानाचे दृश्य खूप सुंदर आणि उत्साही असते.
* हलव्याचे दागिने: लहान मुलांना आणि नवविवाहित स्त्रियांना हलव्याचे दागिने घालण्याची प्रथा आहे. हे दागिने विविध प्रकारचे धान्याचे आणि साखरेचे बनवलेले असतात आणि ते सौंदर्य आणि समृद्धीचे प्रतीक मानले जातात.
* महिलांचे हळदी-कुंकू: मकर संक्रांतीच्या काळात महिला एकत्र येऊन हळदी-कुंकवाचा कार्यक्रम करतात. यामध्ये त्या एकमेकांना वाण (भेटवस्तू) देतात आणि पारंपरिक गाणी गातात. हा कार्यक्रम सामाजिक बांधिलकी आणि स्त्री-शक्तीचा प्रतीक आहे.
* गावाकडील उत्सव: ग्रामीण भागात या दिवशी बैलांची पूजा केली जाते आणि त्यांना सजवून मिरवणूक काढली जाते. काही ठिकाणी बैलांच्या शर्यतीही आयोजित केल्या जातात.
इतर राज्यांमध्ये मकर संक्रांती:
मकर संक्रांती हा भारताच्या विविध राज्यांमध्ये वेगवेगळ्या नावांनी आणि परंपरांनी साजरा केला जातो:
* उत्तर प्रदेश: खिचडी
* पंजाब: लोहडी (एक दिवस आधी) आणि माघी
* तामिळनाडू: पोंगल
* गुजरात: उत्तरायण (या दिवशी पतंगबाजीचा मोठा उत्सव असतो)
* कर्नाटक: संक्रांती
* आसाम: बिहू
एकंदरीत, मकर संक्रांती हा एक आनंददायी आणि सामाजिक सलोखा वाढवणारा सण आहे, जो निसर्गातील बदलांना आणि कृषी जीवनातील महत्त्वाच्या टप्प्याला दर्शवतो. महाराष्ट्रात तिळगूळ आणि पतंगबाजी यांमुळे या सणाला एक खास रंगत येते.
No comments:
Post a Comment