रासायनिक मूलद्रव्य आणि त्याच्या संज्ञा आधारित टेस्ट

रासायनिक मूलद्रव्ये आणि त्याच्या संज्ञा आधारित टेस्ट

1. सोन्याचे रासायनिक चिन्ह काय आहे?
Ag
Au
Fe
Cu

2. हायड्रोजनचे रासायनिक चिन्ह काय?
O
H
N
He

3. ऑक्सिजनचे आण्विक क्रमांक किती आहे?
6
7
8
9

4. कार्बनचे रासायनिक चिन्ह काय आहे?
C
Ca
Cu
Co

5. लोहाचे रासायनिक चिन्ह काय आहे?
Fe
F
Pb
Al

6. पाऱ्याचे रासायनिक चिन्ह काय आहे?
Mg
Hg
Mn
Mo

7. तांब्याचे रासायनिक चिन्ह काय आहे?
Cu
Co
Cr
Ca

8. शिसे या धातूचे रासायनिक चिन्ह काय आहे?
Pb
Pt
Pd
Po

9. चांदीचे रासायनिक चिन्ह काय आहे?
Si
Ag
Au
Ar

10. नायट्रोजनचे रासायनिक चिन्ह काय आहे?
Na
N
Ni
Ne

11. हीलियमचा वापर कुठे होतो?
फुग्यांमध्ये
खत बनविण्यासाठी
सिमेंट तयार करण्यात
औषधांमध्ये

12. अॅल्युमिनियमचे रासायनिक चिन्ह काय?
Au
Ag
Al
Ar

13. पोटॅशियमचे चिन्ह काय?
P
Po
K
Pt

14. सोडियमचे रासायनिक चिन्ह काय?
So
S
Na
N

15. गंधकाचे रासायनिक चिन्ह काय?
G
S
Si
Sr

16. हिलियम कोणत्या वायू समूहात मोडते?
नोबल गॅसेस
हॅलोजन
ऑक्सिजन समूह
धातू समूह

17. क्लोरीनचे रासायनिक चिन्ह काय?
Cr
C
Cl
Co

18. कॅल्शियमचा उपयोग कुठे होतो?
हाडे व दात मजबूत करण्यासाठी
इंधन म्हणून
औषध तयार करण्यात
फुग्यांमध्ये

19. निऑन वायूचा वापर कशासाठी होतो?
दिवे तयार करण्यासाठी
खत तयार करण्यासाठी
इंधनासाठी
औषध तयार करण्यासाठी

20. मॅग्नेशियमचे रासायनिक चिन्ह काय आहे?
Mn
Mg
Mo
Ma

रासायनिक नाव व रेणूसुत्रे आधारित टेस्ट

महत्त्वाची संयुगे, रासायनिक नाव, रेणुसूत्र आणि सामान्य नाव आधारित टेस्ट

1. पाण्याचे रासायनिक नाव काय आहे?
हायड्रोजन पेरॉक्साईड
कार्बन डायऑक्साइड
डायहायड्रोजन मोनोऑक्साईड ✅
नायट्रिक अॅसिड

2. मीठाचे रेणुसूत्र काय आहे?
NaCl ✅
KCl
CaCO₃
H₂SO₄

3. बेकिंग सोडाचे रासायनिक नाव काय आहे?
सोडियम कार्बोनेट
सोडियम बायकार्बोनेट ✅
अमोनियम क्लोराइड
कॅल्शियम ऑक्साईड

4. चुना (Quick Lime) चे रासायनिक नाव काय?
कॅल्शियम ऑक्साईड ✅
मॅग्नेशियम सल्फेट
सोडियम सल्फेट
पोटॅशियम नायट्रेट

5. पोटॅशियम नायट्रेट सामान्यतः कोणत्या नावाने ओळखले जाते?
मीठ
चुना
साल्टपीटर ✅
ब्लू व्हिट्रिऑल

6. सोडियम क्लोराइड म्हणजे काय?
सामान्य मीठ ✅
सोडा
चुना
बेकिंग सोडा

7. कॅल्शियम कार्बोनेटचा उपयोग कुठे होतो?
सिमेंट तयार करण्यात ✅
खतामध्ये
रंग बनविण्यात
औषधांमध्ये

8. सल्फ्युरिक ऍसिडचे रासायनिक सूत्र काय?
HCl
H₂SO₄ ✅
HNO₃
CH₃COOH

9. हायड्रोक्लोरिक ऍसिडचे सामान्य नाव काय?
सॉल्ट अॅसिड ✅
अॅसिटिक अॅसिड
सल्फ्युरिक अॅसिड
नायट्रिक अॅसिड

10. नायट्रिक अॅसिडचे सूत्र काय?
H₂SO₄
HNO₃ ✅
HCl
CH₄

11. ब्लिचिंग पावडरचे रासायनिक नाव काय?
कॅल्शियम ऑक्सीक्लोराइड ✅
सोडियम हायपोक्लोराइट
पोटॅशियम क्लोराइड
अमोनियम सल्फेट

12. अॅसिटिक अॅसिड म्हणजे काय?
व्हिनेगर ✅
सोडा
मीठ
चुना

13. कार्बन डायऑक्साइडचे रेणुसूत्र काय?
CO₂ ✅
CO
H₂O
CH₄

14. ग्लुकोजचे सूत्र काय?
C₆H₁₂O₆ ✅
C₂H₅OH
CH₃COOH
CO₂

15. अमोनियाचे सूत्र काय?
NH₃ ✅
H₂O
CO₂
NO₂

16. कॅल्शियम सल्फेट हेमिहायड्रेट म्हणजे काय?
प्लास्टर ऑफ पॅरिस ✅
चुना
ब्लिचिंग पावडर
बेकिंग सोडा

17. नायट्रस ऑक्साईड कोणत्या नावाने ओळखले जाते?
लाफिंग गॅस ✅
कार्बन मोनोऑक्साईड
मिथेन
सल्फर डायऑक्साइड

18. सल्फर डायऑक्साइडचा उपयोग कुठे होतो?
खाद्य पदार्थ जतन करण्यासाठी ✅
खत बनविण्यात
औषध निर्मितीत
इंधन म्हणून

19. मिथेनचे सूत्र काय?
CH₄ ✅
C₂H₆
C₃H₈
CO₂

20. इथेनॉलचे सामान्य नाव काय आहे?
अल्कोहोल ✅
व्हिनेगर
सोडा
मीठ

शोध व संशोधक आधारित टेस्ट

🔬 शोध व संशोधक आधारित टेस्ट 🔭

1. दिव्याचा शोध कोणी लावला?

आल्बर्ट आइन्स्टाईन
थॉमस एडिसन
अलेक्झांडर बेल
ग्रॅहम बेल

2. टेलिफोनचा शोध कोणी लावला?

थॉमस एडिसन
अलेक्झांडर ग्रॅहम बेल
जेम्स वॉट
चार्ल्स बॅबेज

3. संगणकाचे जनक कोण?

चार्ल्स बॅबेज
न्यूटन
आर्किमिडीज
एडिसन

4. गुरुत्वाकर्षणाचा शोध कोणी लावला?

इसाक न्यूटन
रॉबर्ट हुक
जेम्स वॉट
आर्किमिडीज

5. स्टीम इंजिनचा शोध कोणी लावला?

जेम्स वॉट
एडिसन
न्यूटन
राईट बंधू

6. रेडिओचा शोध कोणी लावला?

मॅरी क्युरी
गुइलिअल्मो मार्कोनी
अलेक्झांडर बेल
एडिसन

7. क्ष-किरणांचा शोध कोणी लावला?

रॉंटगेन
न्यूटन
फॅराडे
बोहर

8. रेडियमचा शोध कोणी लावला?

मॅरी आणि पियरे क्युरी
एडिसन
न्यूटन
आर्किमिडीज

9. वायूचे नियम कोणी सांगितले?

बॉयल
जेम्स वॉट
न्यूटन
फॅराडे

10. वीज निर्मितीचा शोध कोणी लावला?

फॅराडे
रॉंटगेन
न्यूटन
बोहर

11. विमानाचा शोध कोणी लावला?

राईट बंधू
बेल
एडिसन
फॅराडे

12. थर्मामीटरचा शोध कोणी लावला?

गॅलिलिओ
न्यूटन
एडिसन
फॅराडे

13. प्रिंटिंग प्रेसचा शोध कोणी लावला?

योहान गुटेनबर्ग
एडिसन
राईट बंधू
मार्कोनी

14. इंटरनेटचा शोध कोणत्या संस्थेने लावला?

NASA
ARPANET
ISRO
WHO

15. डिझेल इंजिनचा शोध कोणी लावला?

रुडॉल्फ डिझेल
एडिसन
वॉट
न्यूटन

16. बारूदाचा शोध कोणी लावला?

चिनी लोक
ग्रीक लोक
इस्लामिक विद्वान
फ्रेंच शास्त्रज्ञ

17. बल्बमध्ये टंगस्टन फिलामेंटचा वापर कोणी केला?

थॉमस एडिसन
जोसेफ स्वान
चार्ल्स बॅबेज
जेम्स वॉट

18. टेलिव्हिजनचा शोध कोणी लावला?

जॉन लोगी बेअर्ड
मार्कोनी
एडिसन
बेल

19. लसीचा शोध कोणी लावला?

एडवर्ड जेनर
मॅरी क्युरी
न्यूटन
फॅराडे

20. दूरदर्शकाचा शोध कोणी लावला?

गॅलिलिओ
न्यूटन
एडिसन
बेल

जीवनसत्वाचे स्त्रोत आधारित टेस्ट

💊 जीवनसत्वे आणि त्यांचे स्त्रोत आधारित टेस्ट 💊

1. जीवनसत्व A कोणत्या अन्नातून मिळते?

तांदूळ
गाजर
साखर
पाणी

2. जीवनसत्व B₁ कमी झाल्यास कोणता आजार होतो?

स्कर्व्ही
बेरीबेरी
रिकेट्स
अॅनिमिया

3. सूर्यप्रकाशातून कोणते जीवनसत्व मिळते?

जीवनसत्व D
जीवनसत्व B
जीवनसत्व C
जीवनसत्व A

4. जीवनसत्व C कोणत्या फळात मुबलक प्रमाणात असते?

केळी
संत्री
तांदूळ
दूध

5. रात्रांधत्व कोणत्या जीवनसत्वाच्या अभावाने होते?

जीवनसत्व A
जीवनसत्व C
जीवनसत्व D
जीवनसत्व E

6. जीवनसत्व K चे मुख्य कार्य काय?

पचनक्रिया सुधारणे
रक्त गोठवणे
रोगप्रतिकारशक्ती वाढवणे
हाडे मजबूत करणे

7. दूधामध्ये कोणते जीवनसत्व असते?

जीवनसत्व D
जीवनसत्व C
जीवनसत्व A
जीवनसत्व K

8. जीवनसत्व E चे प्रमुख कार्य कोणते?

त्वचा आणि पेशींचे संरक्षण
दात मजबूत करणे
रक्त निर्मिती
स्नायू वाढवणे

9. जीवनसत्व B₁₂ कोणत्या अन्नातून मिळते?

मांस
फळे
तांदूळ
भाजी

10. जीवनसत्व C चा अभाव झाल्यास कोणता आजार होतो?

स्कर्व्ही
रिकेट्स
बेरीबेरी
नाईट ब्लाईंडनेस

11. जीवनसत्व D चा अभाव झाल्यास कोणता आजार होतो?

रिकेट्स
स्कर्व्ही
अॅनिमिया
बेरीबेरी

12. जीवनसत्व B₂ चे स्त्रोत कोणते?

अंडी आणि दूध
पाणी
मीठ
तेल

13. हाडे मजबूत करण्यास कोणते जीवनसत्व मदत करते?

जीवनसत्व D
जीवनसत्व B
जीवनसत्व K
जीवनसत्व E

14. अंडी हे कोणत्या जीवनसत्वाचे स्त्रोत आहे?

जीवनसत्व A आणि D
जीवनसत्व C
जीवनसत्व B₁₂
वरील सर्व

15. जीवनसत्व K कोणत्या अन्नातून मिळते?

हिरव्या पालेभाज्या
फळे
गहू
तांदूळ

16. जीवनसत्व E चा मुख्य स्त्रोत कोणता?

वनस्पती तेल
दूध
मीठ
साखर

17. जीवनसत्व B समूह मुख्यतः कुठून मिळतो?

धान्ये आणि डाळी
फळे
तेल
पाणी

18. जीवनसत्व C पाण्यात विरघळणारे आहे का?

होय
नाही

19. रेटिनॉल हे कोणते जीवनसत्व आहे?

जीवनसत्व A
जीवनसत्व B
जीवनसत्व D
जीवनसत्व E

20. अॅसकॉर्बिक ऍसिड हे कोणते जीवनसत्व आहे?

जीवनसत्व C
जीवनसत्व D
जीवनसत्व A
जीवनसत्व B

जीवनसत्व अभावाने होणारे आजार आधारित टेस्ट

जीवनसत्वे आणि आजार - बहुपर्यायी चाचणी

1. जीवनसत्व 'A' च्या कमतरतेमुळे कोणता आजार होतो?
स्कर्वी
रातांधळेपणा
रक्ताल्पता
बेरीबेरी

2. जीवनसत्व 'B₁' ची कमतरता कोणत्या रोगास कारणीभूत ठरते?
बेरीबेरी
स्कर्वी
गोइटर
हाडांचा रोग

3. जीवनसत्व 'C' च्या अभावामुळे कोणता रोग होतो?
स्कर्वी
रिकेट्स
रक्ताल्पता
बेरीबेरी

4. जीवनसत्व 'D' च्या कमतरतेमुळे कोणता आजार होतो?
रातांधळेपणा
रिकेट्स
स्कर्वी
गोइटर

5. जीवनसत्व 'E' शरीरात कोणत्या कार्यासाठी उपयुक्त आहे?
त्वचा आणि पेशींचे संरक्षण
हाडे मजबूत करणे
दृष्टी सुधारणा
रक्त निर्मिती

6. जीवनसत्व 'K' चे कार्य काय?
रक्त गोठविणे
दात मजबूत करणे
त्वचेचा रंग राखणे
दृष्टी सुधारणा

7. जीवनसत्व 'B₂' ची कमतरता असल्यास कोणता आजार होतो?
रिकेट्स
अँजुलर स्टोमॅटायटिस
गोइटर
रातांधळेपणा

8. जीवनसत्व 'B₁₂' च्या अभावामुळे कोणता आजार होतो?
पर्निशस अॅनिमिया
गोइटर
स्कर्वी
बेरीबेरी

9. जीवनसत्व 'C' चे स्त्रोत कोणते?
दूध आणि मांस
संत्री, लिंबू, आवळा
तांदूळ
अंडी

10. सूर्यप्रकाशातून मिळणारे जीवनसत्व कोणते?
जीवनसत्व A
जीवनसत्व D
जीवनसत्व C
जीवनसत्व K

11. जीवनसत्व 'A' कोणत्या अन्नातून मिळते?
गाजर आणि लोणी
मांस
भात
साखर

12. जीवनसत्व 'B₃' ची कमतरता कोणता आजार निर्माण करते?
पेलेग्रा
रिकेट्स
गोइटर
रक्ताल्पता

13. जीवनसत्व 'K' मुख्यत्वे कोणत्या अन्नातून मिळते?
हिरव्या पालेभाज्या
धान्ये
गाजर
फळे

14. रिकेट्स या रोगाचा मुख्य कारण कोणते?
जीवनसत्व D ची कमतरता
जीवनसत्व A ची कमतरता
जीवनसत्व C ची कमतरता
जीवनसत्व E ची कमतरता

15. रक्तस्त्राव होण्यास जीवनसत्व 'K' ची कमतरता कारणीभूत असते का?
होय
नाही
काही वेळा
माहित नाही

16. जीवनसत्व 'B₆' च्या अभावामुळे कोणते लक्षण दिसते?
त्वचेवर जखमा
हाडे कमकुवत होणे
दृष्टी कमी होणे
रक्त गोठणे

17. जीवनसत्व 'E' च्या कमतरतेमुळे कोणता परिणाम होतो?
प्रजननात अडचणी
गोइटर
स्कर्वी
रक्ताल्पता

18. जीवनसत्वांचे प्रमुख कार्य काय आहे?
शरीराचे वाढ आणि दुरुस्ती
शरीराला उर्जा देणे
रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवणे
सर्व पर्याय बरोबर आहेत

19. जीवनसत्व 'A' च्या कमतरतेमुळे दृष्टीवर काय परिणाम होतो?
अंधत्व
रातांधळेपणा
रंगांधळेपणा
काहीही नाही

20. जीवनसत्वे शरीरात कशाप्रकारे कार्य करतात?
उर्जानिर्मितीत सहाय्यक म्हणून
हार्मोन्स तयार करण्यात
रोगप्रतिकारक शक्ती वाढविण्यात
सर्व पर्याय बरोबर आहेत

मानवी जीवनात खनिजाचे महत्त्व आधारित टेस्ट

मानवी जीवनात खनिजाचे महत्त्व - चाचणी

1. लोह या खनिजाचा प्रमुख उपयोग कोणत्या कार्यासाठी होतो?
अन्न तयार करण्यासाठी
रक्तातील हिमोग्लोबिन तयार करण्यासाठी
उर्जा निर्मितीसाठी
शरीरातील पाणी संतुलनासाठी

2. मानवाच्या हाडांच्या मजबुतीसाठी कोणते खनिज आवश्यक आहे?
झिंक
मॅग्नेशियम
कॅल्शियम
सल्फर

3. पाण्याचे शुद्धीकरण करण्यासाठी कोणते खनिज उपयुक्त आहे?
क्लोरीन
आयोडीन
फ्लोरिन
फॉस्फरस

4. थायरॉईड ग्रंथीच्या कार्यासाठी कोणते खनिज आवश्यक आहे?
आयोडीन
सोडियम
तांबे
लोह

5. विजेच्या तारांसाठी कोणते धातू वापरले जाते?
तांबे
लोखंड
अॅल्युमिनियम
सोने

6. रक्ताभिसरणासाठी आवश्यक असलेले खनिज कोणते?
लोह
मॅग्नेशियम
झिंक
सोडियम

7. काच व सिमेंट बनविण्यासाठी कोणते खनिज आवश्यक असते?
सिलिका
कॅल्शियम
तांबे
मँगनीज

8. मानव शरीरात उर्जानिर्मितीमध्ये मदत करणारे खनिज कोणते?
फॉस्फरस
सोडियम
क्लोरीन
झिंक

9. दात मजबूत ठेवण्यासाठी कोणते खनिज उपयोगी आहे?
फ्लोरिन
सल्फर
पोटॅशियम
मँगनीज

10. शरीरातील पाण्याचे संतुलन राखणारे खनिज कोणते?
पोटॅशियम
सोडियम
झिंक
मॅग्नेशियम

11. स्टील बनवण्यासाठी लोखंडासोबत कोणते खनिज वापरले जाते?
मँगनीज
झिंक
सल्फर
तांबे

12. इलेक्ट्रॉनिक वस्तूंमध्ये कोणते धातू वापरले जाते?
सोने
तांबे
पारा
लोह

13. खतांमध्ये कोणते खनिज मोठ्या प्रमाणावर वापरले जाते?
फॉस्फरस
सोडियम
झिंक
क्लोरीन

14. कॅल्शियमच्या कमतरतेमुळे कोणता रोग होतो?
रक्ताल्पता
हाडे कमकुवत होणे
गोइटर
हृदयविकार

15. झिंक या खनिजाचा उपयोग कुठे होतो?
बॅटरी बनवण्यासाठी
प्लास्टिक बनवण्यासाठी
काच बनवण्यासाठी
धान्य तयार करण्यासाठी

16. रक्तात लोहाची कमतरता असल्यास कोणता विकार होतो?
गोइटर
अॅनिमिया
मधुमेह
स्थूलता

17. औषधनिर्मितीत कोणते धातू वापरले जाते?
तांबे
सोने
चांदी
लोह

18. मातीच्या सुपीकतेसाठी कोणते खनिज आवश्यक आहे?
नायट्रोजन
फॉस्फरस
पोटॅशियम
सर्व पर्याय बरोबर आहेत

19. मनुष्य शरीरात किती प्रमुख खनिजे आवश्यक आहेत?
5
10
16
20 पेक्षा जास्त

20. खनिज संसाधनांचा जपून वापर का करावा?
ते नूतनीकरणीय नाहीत
ते स्वस्त आहेत
ते नष्ट होत नाहीत
ते अमर्याद आहेत

शास्त्रीय उपकरणे व त्यांचा वापर आधारित टेस्ट

1. थर्मामीटरचा वापर कशासाठी केला जातो?

तापमान मोजण्यासाठी
दाब मोजण्यासाठी
विद्युत प्रवाह मोजण्यासाठी
लांबी मोजण्यासाठी

2. बारोमीटरचा उपयोग कशासाठी होतो?

वातावरणातील दाब मोजण्यासाठी
तापमान मोजण्यासाठी
वेग मोजण्यासाठी
ध्वनी मोजण्यासाठी

3. अ‍ॅमीटरचा वापर कशासाठी केला जातो?

विद्युत प्रवाह मोजण्यासाठी
तापमान मोजण्यासाठी
दाब मोजण्यासाठी
लांबी मोजण्यासाठी

4. मायक्रोस्कोपचा उपयोग कशासाठी होतो?

सूक्ष्म वस्तू मोठ्या करून पाहण्यासाठी
तापमान मोजण्यासाठी
ध्वनी ऐकण्यासाठी
प्रकाश मोजण्यासाठी

5. टेलिस्कोपचा वापर कशासाठी होतो?

खगोलीय वस्तू पाहण्यासाठी
बॅक्टेरिया पाहण्यासाठी
वजन मोजण्यासाठी
तापमान मोजण्यासाठी

6. स्पेक्ट्रोस्कोपचा उपयोग कशासाठी होतो?

प्रकाशाच्या स्पेक्ट्रमचा अभ्यास करण्यासाठी
ध्वनी मोजण्यासाठी
तापमान मोजण्यासाठी
पाणी मोजण्यासाठी

7. व्हर्नियर कॅलिपर्सचा उपयोग कशासाठी होतो?

लहान लांबी किंवा व्यास मोजण्यासाठी
दाब मोजण्यासाठी
ध्वनी मोजण्यासाठी
तापमान मोजण्यासाठी

8. बारोमीटरमध्ये कोणता द्रव वापरला जातो?

पारा
पाणी
अल्कोहोल
सोडियम

9. स्फिग्मोमॅनोमीटरचा वापर कशासाठी केला जातो?

रक्तदाब मोजण्यासाठी
हृदयाचे ठोके मोजण्यासाठी
तापमान मोजण्यासाठी
वजन मोजण्यासाठी

10. व्हॉल्टमीटरचा उपयोग कशासाठी होतो?

विद्युत विभव मोजण्यासाठी
प्रवाह मोजण्यासाठी
तापमान मोजण्यासाठी
दाब मोजण्यासाठी

11. हायड्रोमीटरचा उपयोग कशासाठी होतो?

द्रवांची घनता मोजण्यासाठी
तापमान मोजण्यासाठी
आवाज मोजण्यासाठी
वेग मोजण्यासाठी

12. स्टॉपवॉचचा उपयोग कशासाठी होतो?

वेळ मोजण्यासाठी
तापमान मोजण्यासाठी
दाब मोजण्यासाठी
घनता मोजण्यासाठी

13. गॅल्व्हनोमीटरचा उपयोग कशासाठी होतो?

विद्युत प्रवाहाची दिशा दाखवण्यासाठी
तापमान मोजण्यासाठी
दाब मोजण्यासाठी
लांबी मोजण्यासाठी

14. सेस्मोग्राफचा उपयोग कशासाठी होतो?

भूकंप मोजण्यासाठी
तापमान मोजण्यासाठी
दाब मोजण्यासाठी
आवाज मोजण्यासाठी

15. कम्पासचा उपयोग कशासाठी होतो?

दिशा शोधण्यासाठी
तापमान मोजण्यासाठी
वेळ मोजण्यासाठी
दाब मोजण्यासाठी

16. पेरिस्कोपचा उपयोग कशासाठी होतो?

पाण्याखालील वस्तू पाहण्यासाठी
ध्वनी ऐकण्यासाठी
तापमान मोजण्यासाठी
गती मोजण्यासाठी

17. डायनॅमोचा उपयोग कशासाठी होतो?

यांत्रिक ऊर्जा विद्युत ऊर्जेत रूपांतर करण्यासाठी
तापमान वाढवण्यासाठी
ध्वनी वाढवण्यासाठी
लांबी मोजण्यासाठी

18. मायक्रोमीटर स्क्रू गेजचा उपयोग कशासाठी होतो?

अत्यंत सूक्ष्म लांबी मोजण्यासाठी
तापमान मोजण्यासाठी
वेळ मोजण्यासाठी
दाब मोजण्यासाठी

19. फोटोमीटरचा उपयोग कशासाठी होतो?

प्रकाशाची तीव्रता मोजण्यासाठी
आवाज मोजण्यासाठी
तापमान मोजण्यासाठी
लांबी मोजण्यासाठी

20. ऑडिओमीटरचा उपयोग कशासाठी होतो?

ऐकण्याची क्षमता तपासण्यासाठी
प्रकाश मोजण्यासाठी
वजन मोजण्यासाठी
वेळ मोजण्यासाठी

शास्त्र आणि त्यांचा अभ्यास आधारित टेस्ट

1. मानवी शरीराच्या रचनेचा अभ्यास कोणत्या शास्त्रात केला जातो?

अ‍ॅनाटॉमी
बॉटनी
जिओलॉजी
फिजिक्स

2. वनस्पतींचा अभ्यास कोणत्या शास्त्रात होतो?

बॉटनी
झूलॉजी
मायक्रोबायोलॉजी
जिओग्राफी

3. पृथ्वीचा अभ्यास कोणत्या शास्त्रात केला जातो?

जिओलॉजी
झूलॉजी
केमिस्ट्री
बायोलॉजी

4. खगोल वस्तूंचा अभ्यास कोणते शास्त्र करते?

अ‍ॅस्ट्रॉनॉमी
अ‍ॅस्ट्रॉलॉजी
जिओग्राफी
फिजिक्स

5. प्राण्यांचा अभ्यास कोणत्या शास्त्रात होतो?

झूलॉजी
बॉटनी
सायकोलॉजी
केमिस्ट्री

6. जिवाणूंचा अभ्यास कोणते शास्त्र करते?

मायक्रोबायोलॉजी
बॉटनी
जिओलॉजी
झूलॉजी

7. प्राचीन वस्तूंचा अभ्यास कोणत्या शास्त्रात होतो?

आर्किओलॉजी
अ‍ॅस्ट्रॉनॉमी
अ‍ॅनाटॉमी
जिओग्राफी

8. हवामानाचा अभ्यास कोणत्या शास्त्रात केला जातो?

मेटेरॉलॉजी
झूलॉजी
अ‍ॅस्ट्रॉनॉमी
फिजिक्स

9. मनुष्याच्या मनाचा आणि वर्तनाचा अभ्यास कोणते शास्त्र करते?

सायकोलॉजी
बायोलॉजी
अ‍ॅस्ट्रॉलॉजी
झूलॉजी

10. पदार्थांच्या रासायनिक रचनेचा अभ्यास कोणत्या शास्त्रात होतो?

केमिस्ट्री
फिजिक्स
बॉटनी
मायक्रोबायोलॉजी

11. ध्वनीचा अभ्यास कोणते शास्त्र करते?

अ‍ॅकॉस्टिक्स
अ‍ॅस्ट्रॉनॉमी
झूलॉजी
बायोलॉजी

12. नकाशांचा अभ्यास कोणत्या शास्त्रात होतो?

कार्टोग्राफी
जिओग्राफी
मेटेरॉलॉजी
अ‍ॅस्ट्रॉलॉजी

13. पक्ष्यांचा अभ्यास कोणत्या शास्त्रात होतो?

ऑर्निथॉलॉजी
बॉटनी
मायक्रोबायोलॉजी
फिजिक्स

14. मास्यांचा अभ्यास कोणत्या शास्त्रात होतो?

इक्थिओलॉजी
झूलॉजी
बायोलॉजी
मेटेरॉलॉजी

15. किड्यांचा अभ्यास कोणत्या शास्त्रात होतो?

एंटोमॉलॉजी
झूलॉजी
बॉटनी
फिजिक्स

16. वन्य प्राण्यांच्या वर्तनाचा अभ्यास कोणत्या शास्त्रात होतो?

एथॉलॉजी
सायकोलॉजी
झूलॉजी
बॉटनी

17. पृथ्वीवरील पाण्याच्या अभ्यासाला काय म्हणतात?

हायड्रोलॉजी
मेटेरॉलॉजी
कार्टोग्राफी
जिओलॉजी

18. रुग्णांच्या रोगांचा अभ्यास कोणत्या शास्त्रात होतो?

पॅथॉलॉजी
अ‍ॅनाटॉमी
फिजियोलॉजी
केमिस्ट्री

19. खनिज पदार्थांचा अभ्यास कोणत्या शास्त्रात होतो?

मिनरलॉजी
झूलॉजी
फिजिक्स
बॉटनी

20. वनस्पतींच्या रोगांचा अभ्यास कोणते शास्त्र करते?

पॅथोलॉजी (फायटोपॅथोलॉजी)
झूलॉजी
बॉटनी
केमिस्ट्री

कार्य आणि बल यावर आधारित टेस्ट

बल या घटकावर 20 बहुपर्यायी प्रश्न

11. 'संवेग' म्हणजे काय?

a) वस्तुमान आणि त्वरण यांचा गुणाकार
b) वस्तुमान आणि वेग यांचा गुणाकार
c) बल आणि विस्थापन यांचा गुणाकार
d) वस्तुमान आणि आकारमान यांचा गुणाकार

योग्य उत्तर: b) वस्तुमान आणि वेग यांचा गुणाकार
स्पष्टीकरण: संवेग (p) = वस्तुमान (m) × वेग (v). ही एक सदिश राशी आहे.

12. जर वस्तूवर कोणतेही बाह्य बल कार्य करत नसेल, तर त्याचा संवेग:

a) वाढतो
b) कमी होतो
c) स्थिर राहतो
d) शून्य होतो

योग्य उत्तर: c) स्थिर राहतो
स्पष्टीकरण: न्यूटनच्या गतीच्या पहिल्या नियमानुसार, बाह्य बल नसल्यास वस्तूचा संवेग स्थिर राहतो (संवेगाच्या संरक्षणाचा नियम).

13. ताण बल (Tension force) हे कोणत्या प्रकारचे बल आहे?

a) असंपर्क बल
b) संपर्क बल
c) चुंबकीय बल
d) विद्युत बल

योग्य उत्तर: b) संपर्क बल
स्पष्टीकरण: ताण बल हे दोरी, दोरकाम किंवा रॉड यांसारख्या वस्तूंद्वारे प्रसारित होणारे संपर्क बल आहे.

14. 'केंद्राभिसारी बल' म्हणजे काय?

a) वर्तुळाकार मार्गावर फिरणाऱ्या वस्तूवर केंद्राकडे कार्य करणारे बल
b) केंद्रापासून दूर कार्य करणारे बल
c) सरळ रेषेत कार्य करणारे बल
d) गुरुत्वाकर्षण बल

योग्य उत्तर: a) वर्तुळाकार मार्गावर फिरणाऱ्या वस्तूवर केंद्राकडे कार्य करणारे बल
स्पष्टीकरण: केंद्राभिसारी बल हे वर्तुळाकार मार्गावर फिरणाऱ्या वस्तूला त्या मार्गावर ठेवण्यासाठी केंद्राकडे कार्य करते. F = mv²/r.

15. पृथ्वीच्या गुरुत्वाकर्षणामुळे होणाऱ्या त्वरणाचे मूल्य किती असते?

a) 1.6 m/s²
b) 9.8 m/s²
c) 6.67 × 10⁻¹¹ m/s²
d) 3 × 10⁸ m/s²

योग्य उत्तर: b) 9.8 m/s²
स्पष्टीकरण: पृथ्वीच्या पृष्ठभागाजवळ गुरुत्वाकर्षणामुळे होणारे त्वरण सरासरी 9.8 m/s² इतके असते (g चे मूल्य).

16. खालीलपैकी कोणते बल सर्वात कमकुवत आहे?

a) गुरुत्वाकर्षण बल
b) विद्युतचुंबकीय बल
c) केंद्रीय बल
d) अणुबल

योग्य उत्तर: a) गुरुत्वाकर्षण बल
स्पष्टीकरण: गुरुत्वाकर्षण बल हे इतर मूलभूत बलांच्या तुलनेत सर्वात कमकुवत आहे, पण ते लांब पल्ल्यापर्यंत कार्य करते.

17. 'बल आघूर्ण' (Torque) म्हणजे काय?

a) बल आणि वेग यांचा गुणाकार
b) बल आणि विस्थापन यांचा सदिश गुणाकार
c) वस्तुमान आणि त्वरण यांचा गुणाकार
d) बल आणि कालावधी यांचा गुणाकार

योग्य उत्तर: b) बल आणि विस्थापन यांचा सदिश गुणाकार
स्पष्टीकरण: बल आघूर्ण (τ) = बल (F) × लंब अंतर (r). हे फिरण्याचा (घूर्णन) परिणाम करते.

18. जेव्हा दोन वस्तू एकमेकांवर बल प्रयुक्त करतात, तेव्हा त्यांच्या संवेगातील बदलाचे गुणोत्तर किती असते?

a) 1:1
b) त्यांच्या वस्तुमानांच्या गुणोत्तराएवढे
c) त्यांच्या वेगांच्या गुणोत्तराएवढे
d) शून्य

योग्य उत्तर: a) 1:1
स्पष्टीकरण: न्यूटनच्या तिसऱ्या नियमानुसार, दोन वस्तूंमधील परस्पर बलांचे परिमाण समान असते, म्हणून संवेगातील बदलही समान (परंतु विरुद्ध दिशेने) असतो.

19. जर वस्तूवर कार्य करणारे सर्व बलांची सदिश बेरीज शून्य असेल, तर वस्तू:

a) त्वरणित होते
b) स्थिर वेगाने गतिमान राहते
c) विश्रांती अवस्थेत राहते
d) b किंवा c यापैकी कोणतेही

योग्य उत्तर: d) b किंवा c यापैकी कोणतेही
स्पष्टीकरण: न्यूटनच्या पहिल्या नियमानुसार, बलांची सदिश बेरीज शून्य असल्यास वस्तू विश्रांती अवस्थेत राहील किंवा स्थिर वेगाने सरळ रेषेत गतिमान राहील.

20. 'आभासी बल' (Pseudo force) म्हणजे काय?

a) गैर-जडत्वीय चौकटीत निरीक्षण केलेले बल
b) दोन प्रभारांमधील बल
c) दोन वस्तुमानांमधील बल
d) अणूंमधील बल

योग्य उत्तर: a) गैर-जडत्वीय चौकटीत निरीक्षण केलेले बल
स्पष्टीकरण: आभासी बल हे केवळ त्वरणीत (गैर-जडत्वीय) संदर्भ चौकटीत दिसणारे बल आहे, जे न्यूटनच्या नियमांनुसार वास्तविक बल नसते.

ध्वनी या घटकावर आधारित 20 बहुपर्यायी प्रश्न

1. ध्वनीचा वेग कोणत्या माध्यमात सर्वात जास्त असतो?

a) हवा
b) पाणी
c) पोलाद
d) निर्वात

योग्य उत्तर: c) पोलाद
स्पष्टीकरण: ध्वनीचा वेग घन पदार्थांमध्ये सर्वात जास्त असतो. पोलादामध्ये ध्वनीचा वेग सुमारे 5960 मीटर/सेकंद असतो.

2. मानवी कानासाठी श्रवणीय ध्वनीची वारंवारता श्रेणी किती असते?

a) 20 Hz ते 20,000 Hz
b) 10 Hz ते 10,000 Hz
c) 50 Hz ते 50,000 Hz
d) 100 Hz ते 1,000 Hz

योग्य उत्तर: a) 20 Hz ते 20,000 Hz
स्पष्टीकरण: सामान्य मानवी कान 20 Hz ते 20 kHz (20,000 Hz) या वारंवारतेमधील ध्वनी ऐकू शकते.

3. खालीलपैकी कोणता ध्वनीचा गुणधर्म नाही?

a) तीव्रता
b) स्वरमान
c) तरंगलांबी
d) रंग

योग्य उत्तर: d) रंग
स्पष्टीकरण: रंग हा दृश्य प्रकाशाचा गुणधर्म आहे, ध्वनीचा नाही. ध्वनीचे मुख्य गुणधर्म म्हणजे तीव्रता, स्वरमान आणि तरंगलांबी.

4. ध्वनीच्या तीव्रतेचे एकक काय आहे?

a) हर्ट्झ (Hz)
b) डेसिबेल (dB)
c) न्यूटन (N)
d) पास्कल (Pa)

योग्य उत्तर: b) डेसिबेल (dB)
स्पष्टीकरण: ध्वनीच्या तीव्रतेचे (आवाजाच्या जोराचे) मोजमाप डेसिबेल (dB) या एककात केले जाते.

5. सोनार यंत्रात कोणत्या प्रकारच्या तरंगांचा उपयोग होतो?

a) प्रकाश तरंग
b) ध्वनी तरंग
c) रेडिओ तरंग
d) उष्णता तरंग

योग्य उत्तर: b) ध्वनी तरंग
स्पष्टीकरण: सोनार (SONAR - Sound Navigation and Ranging) यंत्रात उच्च वारंवारतेच्या ध्वनी तरंगांचा (अल्ट्रासॉनिक तरंग) उपयोग केला जातो.

6. 20 Hz पेक्षा कमी वारंवारतेच्या ध्वनीला काय म्हणतात?

a) अल्ट्रासॉनिक
b) इन्फ्रासॉनिक
c) श्रवणीय ध्वनी
d) सुपरसॉनिक

योग्य उत्तर: b) इन्फ्रासॉनिक
स्पष्टीकरण: 20 Hz पेक्षा कमी वारंवारतेच्या ध्वनीला इन्फ्रासॉनिक ध्वनी म्हणतात. हा ध्वनी मानवी कानाला ऐकू येत नाही.

7. ध्वनीच्या वेगावर कोणता घटक परिणाम करत नाही?

a) माध्यमाची घनता
b) माध्यमाचे तापमान
c) ध्वनीची तीव्रता
d) माध्यमाची लवचिकता

योग्य उत्तर: c) ध्वनीची तीव्रता
स्पष्टीकरण: ध्वनीचा वेग माध्यमाच्या घनता, तापमान आणि लवचिकतेवर अवलंबून असतो, पण ध्वनीच्या तीव्रतेवर अवलंबून नसतो.

8. ध्वनी तरंग कोणत्या प्रकारचे तरंग आहेत?

a) अनुप्रस्थ तरंग
b) रेखीय तरंग
c) अवनत तरंग
d) अनुदैर्ध्य तरंग

योग्य उत्तर: d) अनुदैर्ध्य तरंग
स्पष्टीकरण: ध्वनी तरंग हे अनुदैर्ध्य तरंग आहेत, म्हणजे कणांची हालचाल तरंगाच्या दिशेने होते.

9. हवेमध्ये ध्वनीचा वेग कोणत्या तापमानाला सर्वात जास्त असतो?

a) 0°C
b) 10°C
c) 20°C
d) 30°C

योग्य उत्तर: d) 30°C
स्पष्टीकरण: हवेमध्ये ध्वनीचा वेग तापमान वाढल्यास वाढतो. 30°C तापमानाला ध्वनीचा वेग सर्वात जास्त (सुमारे 349 m/s) असतो.

10. प्रतिध्वनी ऐकू येण्यासाठी मूळ ध्वनी आणि परावर्तित ध्वनीमध्ये किमान किती वेळ अंतर असावे लागते?

a) 0.05 सेकंद
b) 0.1 सेकंद
c) 0.5 सेकंद
d) 1 सेकंद

योग्य उत्तर: b) 0.1 सेकंद
स्पष्टीकरण: मानवी कानाला दोन ध्वनी वेगळे ऐकू येण्यासाठी त्यामध्ये किमान 0.1 सेकंदाचे अंतर असावे लागते.

11. खालीलपैकी कोणते उपकरण ध्वनीच्या परावर्तनाच्या तत्त्वावर कार्य करत नाही?

a) मेगाफोन
b) स्टेथोस्कोप
c) मायक्रोफोन
d) प्रतिध्वनी यंत्र (Echocardiogram)

योग्य उत्तर: c) मायक्रोफोन
स्पष्टीकरण: मायक्रोफोन ध्वनीचे विद्युत सिग्नलमध्ये रूपांतर करते, ते ध्वनी परावर्तनाच्या तत्त्वावर कार्य करत नाही.

12. ध्वनीच्या वारंवारतेचे एकक काय आहे?

a) मीटर
b) हर्ट्झ
c) डेसिबेल
d) पास्कल

योग्य उत्तर: b) हर्ट्झ
स्पष्टीकरण: ध्वनीच्या वारंवारतेचे (फ्रिक्वेन्सीचे) एकक हर्ट्झ (Hz) आहे. 1 Hz म्हणजे प्रति सेकंद एक दोलन.

13. ध्वनीच्या संदर्भात 'स्वरमान' म्हणजे काय?

a) ध्वनीची जोर
b) ध्वनीची उंची-खोली
c) ध्वनीची तीक्ष्णता
d) ध्वनीचा वेग

योग्य उत्तर: b) ध्वनीची उंची-खोली
स्पष्टीकरण: स्वरमान म्हणजे ध्वनीची उंची-खोली (pitch), जी ध्वनीच्या वारंवारतेवर अवलंबून असते. जास्त वारंवारतेचा ध्वनी उंच आणि कमी वारंवारतेचा ध्वनी खोल असतो.

14. मानवी स्वरयंत्रामध्ये ध्वनी कशाच्या कंपनामुळे निर्माण होतो?

a) फुप्फुस
b) स्वरतंतू
c) जीभ
d) नाकपुड्या

योग्य उत्तर: b) स्वरतंतू
स्पष्टीकरण: मानवी आवाज स्वरतंतूंच्या (vocal cords) कंपनामुळे निर्माण होतो. हवेचा प्रवाह स्वरतंतूंना कंपित करतो ज्यामुळे ध्वनी तरंग निर्माण होतात.

15. खालीलपैकी कोणते ध्वनी प्रदूषणाचे स्त्रोत नाही?

a) वाहनांचा आवाज
b) लाऊडस्पीकर
c) वाद्यांचा आवाज
d) पक्ष्यांचा किलबिलाट

योग्य उत्तर: d) पक्ष्यांचा किलबिलाट
स्पष्टीकरण: पक्ष्यांचा किलबिलाट नैसर्गिक आवाज असून तो ध्वनी प्रदूषणाचा भाग मानला जात नाही.

16. ध्वनीच्या संदर्भात 'अनुनाद' म्हणजे काय?

a) ध्वनीचे परावर्तन
b) ध्वनीचे अपवर्तन
c) ध्वनीची तीव्रता वाढवणे
d) वस्तूच्या नैसर्गिक वारंवारतेवर ध्वनीची तीव्रता वाढणे

योग्य उत्तर: d) वस्तूच्या नैसर्गिक वारंवारतेवर ध्वनीची तीव्रता वाढणे
स्पष्टीकरण: अनुनाद म्हणजे जेव्हा बाह्य ध्वनीची वारंवारता वस्तूच्या नैसर्गिक वारंवारतेशी जुळते, तेव्हा ध्वनीची तीव्रता मोठ्या प्रमाणात वाढते.

17. ध्वनीच्या वेगाचे योग्य क्रमाने अवरोही क्रम कोणता?

a) पोलाद > पाणी > हवा
b) पाणी > पोलाद > हवा
c) हवा > पाणी > पोलाद
d) पोलाद > हवा > पाणी

योग्य उत्तर: a) पोलाद > पाणी > हवा
स्पष्टीकरण: ध्वनीचा वेग पोलादामध्ये सर्वात जास्त (सुमारे 5960 m/s), पाण्यात मध्यम (सुमारे 1482 m/s) आणि हवेत सर्वात कमी (सुमारे 343 m/s) असतो.

18. ध्वनी लहरींच्या संदर्भात 'तरंगलांबी' म्हणजे काय?

a) ध्वनीच्या एका दोलनास लागणारा वेळ
b) ध्वनीच्या दोन क्रमिक संपीडनांमधील अंतर
c) ध्वनीच्या प्रसाराची दिशा
d) ध्वनीची तीव्रता

योग्य उत्तर: b) ध्वनीच्या दोन क्रमिक संपीडनांमधील अंतर
स्पष्टीकरण: तरंगलांबी म्हणजे ध्वनीत दोन क्रमिक संपीडनांमधील किंवा दोन क्रमिक विरलनांमधील अंतर होय.

19. 20,000 Hz पेक्षा जास्त वारंवारतेच्या ध्वनीला काय म्हणतात?

a) इन्फ्रासॉनिक
b) अल्ट्रासॉनिक
c) श्रवणीय ध्वनी
d) सुपरसॉनिक

योग्य उत्तर: b) अल्ट्रासॉनिक
स्पष्टीकरण: 20,000 Hz (20 kHz) पेक्षा जास्त वारंवारतेच्या ध्वनीला अल्ट्रासॉनिक ध्वनी म्हणतात. हा ध्वनी मानवी कानाला ऐकू येत नाही.

20. ध्वनीच्या संदर्भात 'डॉपलर परिणाम' म्हणजे काय?

a) ध्वनीचे परावर्तन
b) ध्वनी स्त्रोत आणि प्रेक्षक यांच्या सापेक्ष गतीमुळे वारंवारतेत बदल
c) ध्वनीचे अपवर्तन
d) ध्वनीचे विवर्तन

योग्य उत्तर: b) ध्वनी स्त्रोत आणि प्रेक्षक यांच्या सापेक्ष गतीमुळे वारंवारतेत बदल
स्पष्टीकरण: डॉपलर परिणाम म्हणजे जेव्हा ध्वनी स्त्रोत आणि प्रेक्षक यांच्यात सापेक्ष गती असते, तेव्हा प्रेक्षकाला ऐकू येणाऱ्या ध्वनीची वारंवारता बदलते. उदाहरणार्थ, जवळ येणाऱ्या रेल्वेच्या हॉर्नचा आवाज उंच ऐकू येतो.

हवेतील घटक - बहुपर्यायी प्रश्न 2

हवेतील घटक - बहुपर्यायी प्रश्न

1. हवेमध्ये सर्वात जास्त प्रमाणात असलेला घटक कोणता?

A) ऑक्सिजन

B) नायट्रोजन

C) कार्बन डायऑक्साइड

D) आर्गॉन

हवेमध्ये नायट्रोजनचे प्रमाण सर्वाधिक (अंदाजे 78%) असते. ऑक्सिजनचे प्रमाण अंदाजे 21% असते.

2. श्वासोच्छ्वासासाठी आवश्यक असलेला वायू कोणता?

A) ऑक्सिजन

B) नायट्रोजन

C) हायड्रोजन

D) हेलियम

श्वासोच्छ्वास प्रक्रियेसाठी ऑक्सिजन वायू आवश्यक असतो. हा वायू श्वासावाटे आपल्या शरीरात जातो आणि रक्ताद्वारे पेशींपर्यंत पोहोचतो.

3. हरितगृह परिणामासाठी मुख्यतः जबाबदार असलेला वायू कोणता?

A) ऑक्सिजन

B) नायट्रोजन

C) कार्बन डायऑक्साइड

D) ऑर्गॉन

कार्बन डायऑक्साइड हा मुख्य हरितगृह वायू आहे जो पृथ्वीच्या वातावरणात उष्णता अडकवून ठेवतो आणि हरितगृह परिणाम निर्माण करतो.

4. ओझोन थर कोणत्या वायूंनी बनलेला आहे?

A) O₂

B) O₃

C) CO₂

D) N₂O

ओझोन थर ओझोन (O₃) या वायूचा बनलेला आहे जो सूर्यापासून येणाऱ्या हानिकारक अतिनील किरणांना शोषून घेतो.

5. खालीलपैकी कोणता वायू हवेमध्ये सर्वात कमी प्रमाणात आढळतो?

A) ऑक्सिजन

B) नायट्रोजन

C) आर्गॉन

D) निऑन

निऑन हा एक अत्यंत दुर्मिळ निष्क्रिय वायू आहे जो हवेमध्ये फक्त 0.0018% प्रमाणात आढळतो.

6. वातावरणातील जलबाष्पाचे प्रमाण कशावर अवलंबून असते?

A) तापमान

B) दाब

C) हवामान

D) वरील सर्व

वातावरणातील जलबाष्पाचे प्रमाण तापमान, हवेचा दाब आणि स्थानिक हवामान यावर अवलंबून असते.

7. खालीलपैकी कोणता वायू वातावरणात नैसर्गिकरित्या आढळत नाही?

A) मिथेन

B) क्लोरोफ्लोरोकार्बन (CFC)

C) नायट्रस ऑक्साईड

D) ओझोन

CFC हे मानवनिर्मित रसायन आहेत जे प्रामुख्याने रेफ्रिजरंट आणि एरोसोल प्रोपेलंट म्हणून वापरले जातात.

8. पृथ्वीच्या वातावरणाचा कोणता स्तर हवामानाच्या बदलांसाठी जबाबदार आहे?

A) समतापमंडल

B) क्षोभमंडल

C) मध्यमंडल

D) आयनमंडल

क्षोभमंडल हा वातावरणाचा सर्वात खालचा स्तर आहे (सुमारे 10-15 किमी उंचीपर्यंत) जिथे बहुतेक हवामान घटना घडतात.

9. 'वायु प्रदूषण निर्देशांक' (AQI) मध्ये कोणत्या प्रदूषकांचा समावेश होतो?

A) PM2.5 आणि PM10

B) ओझोन

C) कार्बन मोनोऑक्साईड

D) वरील सर्व

AQI मध्ये पाच प्रमुख प्रदूषकांचा समावेश होतो: जमिनीवरील ओझोन, पार्टिकुलेट मॅटर (PM2.5 आणि PM10), कार्बन मोनोऑक्साईड, सल्फर डायऑक्साईड आणि नायट्रोजन डायऑक्साईड.

10. अम्ल पावसासाठी मुख्यतः जबाबदार असलेले वायू कोणते?

A) कार्बन डायऑक्साईड आणि ऑक्सिजन

B) सल्फर डायऑक्साईड आणि नायट्रोजन ऑक्साईड

C) मिथेन आणि कार्बन मोनोऑक्साईड

D) ओझोन आणि क्लोरोफ्लोरोकार्बन

सल्फर डायऑक्साईड (SO₂) आणि नायट्रोजन ऑक्साईड (NO_x) हे वायू पाण्याशी प्रतिक्रिया देऊन सल्फ्यूरिक आम्ल आणि नायट्रिक आम्ल तयार करतात ज्यामुळे अम्ल पाऊस होतो.

11. वातावरणातील कोणता वायू धातूंच्या संक्षारणासाठी जबाबदार आहे?

A) नायट्रोजन

B) हायड्रोजन

C) ऑक्सिजन

D) हेलियम

ऑक्सिजन वायू धातूंसोबत प्रतिक्रिया देऊन ऑक्साईड तयार करतो ज्यामुळे संक्षारण होते. ही प्रक्रिया ओलसर हवेत अधिक वेगाने होते.

12. 'ग्लोबल वॉर्मिंग' मध्ये कोणत्या वायूंचे योगदान सर्वाधिक आहे?

A) कार्बन डायऑक्साइड

B) मिथेन

C) नायट्रस ऑक्साईड

D) CFC

कार्बन डायऑक्साइड हा ग्लोबल वॉर्मिंगमध्ये सर्वाधिक योगदान देणारा वायू आहे कारण तो मोठ्या प्रमाणात उत्सर्जित होतो आणि वातावरणात दीर्घकाळ टिकून राहतो.

13. वातावरणातील ऑक्सिजनचे प्रमाण स्थिर राहण्यासाठी कोणती प्रक्रिया जबाबदार आहे?

A) श्वसन

B) प्रकाशसंश्लेषण

C) ज्वलन

D) संक्षारण

प्रकाशसंश्लेषण प्रक्रियेदरम्यान वनस्पती कार्बन डायऑक्साइड घेतात आणि ऑक्सिजन सोडतात, ज्यामुळे वातावरणातील ऑक्सिजनचे प्रमाण स्थिर राहते.

14. खालीलपैकी कोणता वायू 'निष्क्रिय वायू' गटात मोडतो?

A) ऑक्सिजन

B) नायट्रोजन

C) आर्गॉन

D) कार्बन डायऑक्साइड

आर्गॉन हा निष्क्रिय वायू आहे जो इतर घटकांशी सहज प्रतिक्रिया देत नाही. निष्क्रिय वायूंमध्ये हेलियम, निऑन, आर्गॉन, क्रिप्टॉन, झेनॉन आणि रेडॉन यांचा समावेश होतो.

15. 'वातावरणीय दाब' मोजण्यासाठी कोणते एकक वापरले जाते?

A) डेसिबल

B) केल्विन

C) पास्कल

D) वॅट

वातावरणीय दाब पास्कल (Pa) या एककात मोजला जातो. सामान्य वातावरणीय दाब सुमारे 101,325 पास्कल (1013.25 मिलीबार किंवा 1 atm) असतो.

16. हवेमध्ये असलेला कोणता वायू ध्वनीच्या वेगावर परिणाम करतो?

A) नायट्रोजन

B) आर्गॉन

C) ऑक्सिजन

D) कार्बन डायऑक्साईड

ध्वनीचा वेग हवेतील ऑक्सिजनच्या प्रमाणावर अवलंबून असतो. ऑक्सिजनच्या अणूंमुळे ध्वनी लहरींचे संचारण सुलभ होते.

17. 'वायुमंडल' हे संकल्पना कोणत्या ग्रीक शब्दापासून तयार झाली आहे?

A) 'एटमोस' (वाफ) + 'स्फेरा' (गोल)

B) 'एर' (हवा) + 'स्फेरा' (गोल)

C) 'वेंटस' (वारा) + 'मंडला' (वर्तुळ)

D) 'प्न्यूमा' (श्वास) + 'मंडल' (क्षेत्र)

'वायुमंडल' हा शब्द ग्रीक शब्द 'एटमोस' (वाफ किंवा वाष्प) आणि 'स्फेरा' (गोल) यांच्या संयोगाने तयार झाला आहे.

18. खालीलपैकी कोणता वायू औद्योगिक क्षेत्रात 'इनर्ट वातावरण' निर्माण करण्यासाठी वापरला जातो?

A) ऑक्सिजन

B) नायट्रोजन

C) हायड्रोजन

D) कार्बन डायऑक्साइड

नायट्रोजन वायूचा वापर अनेक औद्योगिक प्रक्रियांमध्ये इनर्ट वातावरण निर्माण करण्यासाठी केला जातो जेणेकरून ज्वलन किंवा ऑक्सिडेशन टाळता येईल.

19. 'स्मॉग' हे कोणत्या दोन शब्दांचे संयोग आहे?

A) स्मोक (धूर) + फॉग (धुके)

B) सल्फर + धूर

C) स्मोक (धूर) + फॉग (धुके)

D) स्मॉल (लहान) + गॅस (वायू)

स्मॉग हा शब्द इंग्रजीतील 'स्मोक' (धूर) आणि 'फॉग' (धुके) या दोन शब्दांच्या संयोगाने तयार झाला आहे. हे एक प्रकारचे वायु प्रदूषण आहे.

20. पृथ्वीच्या वातावरणाचा किती टक्के भाग 30 किमी उंचीपर्यंत आहे?

A) 50%

B) 75%

C) 90%

D) 99%

पृथ्वीच्या वातावरणाच्या वस्तुमानाच्या सुमारे 90% भाग 30 किमी उंचीच्या आत (क्षोभमंडल आणि समतापमंडलात) आढळतो.

प्रश्नोत्तरे

1. B) नायट्रोजन

2. A) ऑक्सिजन

3. C) कार्बन डायऑक्साइड

4. B) O₃

5. D) निऑन

6. D) वरील सर्व

7. B) क्लोरोफ्लोरोकार्बन (CFC)

8. B) क्षोभमंडल

9. D) वरील सर्व

10. B) सल्फर डायऑक्साईड आणि नायट्रोजन ऑक्साईड

11. C) ऑक्सिजन

12. A) कार्बन डायऑक्साइड

13. B) प्रकाशसंश्लेषण

14. C) आर्गॉन

15. C) पास्कल

16. C) ऑक्सिजन

17. A) 'एटमोस' (वाफ) + 'स्फेरा' (गोल)

18. B) नायट्रोजन

19. C) स्मोक (धूर) + फॉग (धुके)

20. C) 90%