गणेश चतुर्थी

 गणेश चतुर्थी हा महाराष्ट्रातील सर्वात मोठ्या आणि महत्त्वाच्या सणांपैकी एक आहे. हा सण गणपती बाप्पाच्या जन्माच्या स्मरणार्थ साजरा केला जातो. हा उत्सव भाद्रपद महिन्याच्या शुक्ल पक्षातील चतुर्थी तिथीपासून सुरू होतो आणि दहा दिवसांपर्यंत चालतो.

गणेश चतुर्थीचे महत्त्व:

 * गणपती बाप्पाचा जन्म: हा दिवस भगवान गणेश, ज्यांना विघ्नहर्ता आणि बुद्धीची देवता मानले जाते, त्यांच्या जन्माचा उत्सव आहे.

 * शुभ आणि मंगल: गणपतीला शुभ आणि मंगलतेचे प्रतीक मानले जाते, त्यामुळे कोणत्याही नवीन कार्याची सुरुवात करण्यापूर्वी त्यांची पूजा केली जाते.

 * कला आणि संस्कृतीचा उत्सव: गणेश चतुर्थीच्या काळात महाराष्ट्रात विविध सांस्कृतिक कार्यक्रम, नाटकं, गाणी आणि नृत्ये आयोजित केली जातात.

गणेश चतुर्थी कशी साजरी केली जाते:

 * गणपतीची स्थापना: या दिवशी घरोघरी आणि सार्वजनिक मंडळांमध्ये गणपतीच्या सुंदर मूर्तीची स्थापना केली जाते. मूर्ती विविध आकार आणि रंगांमध्ये उपलब्ध असतात.

 * पूजा आणि आरती: दररोज सकाळी आणि संध्याकाळी गणपतीची पूजा आणि आरती केली जाते. नैवेद्यामध्ये मोदक, लाडू आणि इतर पारंपरिक पदार्थांचा समावेश असतो.

 * सजावट: घरांना आणि मंडपांना सुंदर फुलांनी, पताकांनी आणि दिव्यांनी सजवले जाते.

 * भजन आणि कीर्तन: अनेक ठिकाणी भजन, कीर्तन आणि धार्मिक कार्यक्रमांचे आयोजन केले जाते.

 * सामुदायिक उत्सव: सार्वजनिक मंडळांमध्ये मोठ्या प्रमाणात लोक एकत्र येतात आणि विविध सामाजिक उपक्रम राबवले जातात.

 * दहा दिवसांचा उत्सव: हा उत्सव दहा दिवस चालतो. या काळात अनेक लोक उपवास करतात आणि विशेष प्रार्थना करतात.

 * विसर्जन: दहाव्या दिवशी (अनंत चतुर्दशी) गणपतीच्या मूर्तीची मोठ्या मिरवणुकीने वाजत-गाजत नदी, तलाव किंवा समुद्रात विसर्जन केले जाते. 'गणपती बाप्पा मोरया, पुढच्या वर्षी लवकर या' च्या जयघोषाने वातावरण भक्तिमय होते.

महाराष्ट्रामध्ये गणेश चतुर्थी:

महाराष्ट्रामध्ये गणेश चतुर्थीला विशेष महत्त्व आहे. प्रत्येक शहरात आणि गावात हा सण मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो. मुंबई, पुणे, नाशिक आणि नागपूर यांसारख्या मोठ्या शहरांमध्ये सार्वजनिक गणेशोत्सव मोठ्या प्रमाणात आयोजित केला जातो आणि लाखो भाविक दर्शनासाठी येतात.

सामाजिक महत्त्व:

गणेश चतुर्थी हा केवळ एक धार्मिक सण नाही, तर तो सामाजिक एकोपा आणि सामुदायिक भावना वाढवणारा उत्सव आहे. सार्वजनिक मंडळांमुळे लोकांना एकत्र येण्याची संधी मिळते आणि सामाजिक कार्यांना प्रोत्साहन मिळते.

पर्यावरणपूरक गणेशोत्सव:

आजकाल पर्यावरण रक्षणाचे महत्त्व लक्षात घेऊन अनेक लोक पर्यावरणपूरक गणेशोत्सव साजरा करण्यावर भर देत आहेत. यामध्ये शाडू मातीच्या मूर्ती वापरणे, रासायनिक रंगांचा वापर टाळणे आणि मूर्तीचे विसर्जन पाण्यात प्रदूषण न करता करणे यासारख्या गोष्टींचा समावेश असतो.

एकंदरीत, गणेश चतुर्थी हा महाराष्ट्रातील एक अत्यंत लोकप्रिय आणि महत्त्वाचा सण आहे, जो धार्मिक, सांस्कृतिक आणि सामाजिक दृष्ट्या खूप महत्त्वाचा आहे.