ब्रह्मगुप्त हे सातव्या शतकातील एक महान भारतीय गणितज्ञ आणि खगोलशास्त्रज्ञ होते. त्यांनी गणित आणि खगोलशास्त्राच्या क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले.
जीवन आणि कार्य:
* ब्रह्मगुप्त यांचा जन्म 598 मध्ये राजस्थानमधील भीनमाल येथे झाला.
* ते उज्जैनमधील खगोलशास्त्रीय वेधशाळेचे प्रमुख होते.
* त्यांनी 'ब्रह्मस्फुटसिद्धान्त' आणि 'खंडखाद्यक' हे दोन महत्त्वपूर्ण ग्रंथ लिहिले.
ब्रह्मगुप्त यांचे योगदान:
* शून्याचा वापर:
* ब्रह्मगुप्त यांनी शून्याचा (0) वापर आणि त्याचे महत्त्व स्पष्ट केले.
* त्यांनी शून्यासाठी नियम विकसित केले, जसे की शून्याने गुणाकार केल्यास उत्तर शून्य येते.
* गणित:
* त्यांनी बीजगणित आणि अंकगणित यांमध्ये महत्त्वपूर्ण योगदान दिले.
* त्यांनी वर्गसमीकरणे सोडवण्यासाठी सूत्रे विकसित केली.
* त्यांनी चक्रीय चतुर्भुजाचे क्षेत्रफळ काढण्याचे सूत्र दिले.
* खगोलशास्त्र:
* त्यांनी ग्रहांच्या गती आणि स्थितीचा अभ्यास केला.
* त्यांनी ग्रहण कसे होते, हे स्पष्ट केले.
ब्रह्मगुप्त यांचे महत्त्व:
* ब्रह्मगुप्त हे मध्ययुगीन भारतातील महान गणितज्ञ आणि खगोलशास्त्रज्ञांपैकी एक मानले जातात.
* त्यांच्या कार्याचा भारतीय गणित आणि खगोलशास्त्राच्या विकासावर मोठा प्रभाव पडला.
* त्यांच्या कार्याचा जगभरातील गणितज्ञांनी आणि खगोलशास्त्रज्ञांनी अभ्यास केला आहे.
* त्यांना 'गणक चक्र चूड़ामणि' या नावाने ओळखले जाते.
ब्रह्मगुप्त यांचे ग्रंथ:
* ब्रह्मस्फुटसिद्धान्त:
* हा ग्रंथ 628 मध्ये लिहिला गेला.
* यात गणित आणि खगोलशास्त्राच्या विविध विषयांवर माहिती दिली आहे.
* खंडखाद्यक:
* हा ग्रंथ 665 मध्ये लिहिला गेला.
* यात खगोलशास्त्रातील विविध विषयांवर माहिती दिली आहे.
Post a Comment