ब्रह्मगुप्त..महान भारतीय गणितज्ञ

 ब्रह्मगुप्त हे सातव्या शतकातील एक महान भारतीय गणितज्ञ आणि खगोलशास्त्रज्ञ होते. त्यांनी गणित आणि खगोलशास्त्राच्या क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले.

जीवन आणि कार्य:

 * ब्रह्मगुप्त यांचा जन्म 598 मध्ये राजस्थानमधील भीनमाल येथे झाला.

 * ते उज्जैनमधील खगोलशास्त्रीय वेधशाळेचे प्रमुख होते.

 * त्यांनी 'ब्रह्मस्फुटसिद्धान्त' आणि 'खंडखाद्यक' हे दोन महत्त्वपूर्ण ग्रंथ लिहिले.

ब्रह्मगुप्त यांचे योगदान:

 * शून्याचा वापर:

   * ब्रह्मगुप्त यांनी शून्याचा (0) वापर आणि त्याचे महत्त्व स्पष्ट केले.

   * त्यांनी शून्यासाठी नियम विकसित केले, जसे की शून्याने गुणाकार केल्यास उत्तर शून्य येते.

 * गणित:

   * त्यांनी बीजगणित आणि अंकगणित यांमध्ये महत्त्वपूर्ण योगदान दिले.

   * त्यांनी वर्गसमीकरणे सोडवण्यासाठी सूत्रे विकसित केली.

   * त्यांनी चक्रीय चतुर्भुजाचे क्षेत्रफळ काढण्याचे सूत्र दिले.

 * खगोलशास्त्र:

   * त्यांनी ग्रहांच्या गती आणि स्थितीचा अभ्यास केला.

   * त्यांनी ग्रहण कसे होते, हे स्पष्ट केले.

ब्रह्मगुप्त यांचे महत्त्व:

 * ब्रह्मगुप्त हे मध्ययुगीन भारतातील महान गणितज्ञ आणि खगोलशास्त्रज्ञांपैकी एक मानले जातात.

 * त्यांच्या कार्याचा भारतीय गणित आणि खगोलशास्त्राच्या विकासावर मोठा प्रभाव पडला.

 * त्यांच्या कार्याचा जगभरातील गणितज्ञांनी आणि खगोलशास्त्रज्ञांनी अभ्यास केला आहे.

 * त्यांना 'गणक चक्र चूड़ामणि' या नावाने ओळखले जाते.

ब्रह्मगुप्त यांचे ग्रंथ:

 * ब्रह्मस्फुटसिद्धान्त:

   * हा ग्रंथ 628 मध्ये लिहिला गेला.

   * यात गणित आणि खगोलशास्त्राच्या विविध विषयांवर माहिती दिली आहे.

 * खंडखाद्यक:

   * हा ग्रंथ 665 मध्ये लिहिला गेला.

   * यात खगोलशास्त्रातील विविध विषयांवर माहिती दिली आहे.