युरेनस..

 युरेनस (Uranus) हा आपल्या सूर्यमालेतील सूर्यापासून सातवा ग्रह आहे. तो त्याच्या निळसर-हिरव्या रंगामुळे आणि त्याच्या अद्वितीय तिरकस अक्षांमुळे (Extreme Axial Tilt) ओळखला जातो. त्याला 'बर्फाचा राक्षस' (Ice Giant) असेही म्हटले जाते, कारण तो प्रामुख्याने बर्फाळ पदार्थ आणि वायूंचा बनलेला आहे.

युरेनस ग्रहाबद्दल काही प्रमुख माहिती:

 * सूर्यापासूनचे अंतर: युरेनस सूर्यापासून सुमारे 2.88 अब्ज किलोमीटर (2.88 x 10^9 किमी) अंतरावर आहे. या प्रचंड अंतरामुळे तो सूर्याभोवती एक प्रदक्षिणा पूर्ण करण्यास खूप वेळ घेतो.

 * आकार आणि वस्तुमान:

   * तिसरा सर्वात मोठा ग्रह: व्यास सुमारे 50,724 किलोमीटर आहे, जो पृथ्वीच्या व्यासाच्या सुमारे 4 पट आहे.

   * बर्फाचा राक्षस: शनी आणि गुरुप्रमाणे तो केवळ वायूंचा बनलेला नाही, तर त्यात पाण्याचा बर्फ (Water Ice), मिथेन बर्फ (Methane Ice) आणि अमोनिया बर्फ (Ammonia Ice) मोठ्या प्रमाणात आहेत. म्हणूनच त्याला 'बॅग जायंट' (Gas Giant) ऐवजी 'आइस जायंट' (Ice Giant) म्हणतात.

 * परिभ्रमण काळ (Orbital Period):

   * युरेनस सूर्याभोवती एक प्रदक्षिणा पूर्ण करण्यासाठी सुमारे 84 पृथ्वी वर्षे घेतो. याचा अर्थ, त्याच्या एका वर्षाची लांबी पृथ्वीच्या 84 वर्षांएवढी आहे.

 * स्वत:भोवती फिरण्याचा काळ (Rotation Period):

   * युरेनस स्वतःभोवती वेगाने फिरतो, त्याला एक प्रदक्षिणा पूर्ण करण्यासाठी सुमारे 17 तास 14 मिनिटे लागतात.

 * अक्षाचा तिरकसपणा (Axial Tilt):

   * हे युरेनसचे सर्वात अद्वितीय वैशिष्ट्य आहे. त्याचा अक्ष त्याच्या परिभ्रमण पातळीशी सुमारे 97.77 अंशांनी तिरकस आहे. याचा अर्थ, तो अक्षरशः बाजूला झुकलेला (ऑन इट्स साइड) सूर्यभोवती फिरतो.

   * या तिरकसपणामुळे युरेनसवर अत्यंत दीर्घ ऋतू असतात. एका ध्रुवाला 42 वर्षे सतत सूर्यप्रकाश मिळतो, तर दुसऱ्या ध्रुवावर 42 वर्षे अंधार असतो.

 * वातावरण (Atmosphere):

   * युरेनसचे वातावरण प्रामुख्याने हायड्रोजन, हेलियम आणि मिथेन वायूंचे बनलेले आहे. मिथेन वायूमुळेच त्याला निळसर-हिरवा रंग येतो, कारण मिथेन लाल प्रकाश शोषून घेतो.

   * त्याच्या वातावरणात ढगांचे पट्टे आहेत, परंतु ते शनी किंवा गुरुइतके स्पष्ट नसतात.

 * संरचना:

   * युरेनसच्या मध्यभागी एक लहान, खडकाळ गाभा (Core) असण्याची शक्यता आहे.

   * या गाभ्याभोवती पाण्याचा बर्फ, मिथेन आणि अमोनिया यांचा दाट थर असतो, जो उष्ण आणि दाट 'समुद्र' म्हणून ओळखला जातो.

 * तापमान:

   * युरेनस सूर्यमालेतील सर्वात थंड ग्रहांपैकी एक आहे. त्याच्या वातावरणातील सर्वात थंड तापमान सुमारे -224°C पर्यंत खाली जाऊ शकते.

 * कडी/वलये (Rings):

   * युरेनसला 13 ज्ञात कड्यांची प्रणाली आहे. ही कडी गडद आणि अरुंद आहेत आणि ती प्रामुख्याने धुळीचे कण आणि लहान बर्फाच्या तुकड्यांपासून बनलेली आहेत. 1977 मध्ये 'वायजर 2' मोहिमेने त्यांचा शोध लावला.

 * उपग्रह (चंद्र):

   * युरेनसला 27 ज्ञात नैसर्गिक उपग्रह आहेत, ज्यांची नावे विल्यम शेक्सपियर आणि अलेक्झांडर पोप यांच्या साहित्यकृतींमधील पात्रांवरून ठेवण्यात आली आहेत.

   * प्रमुख उपग्रह: टायटॅनिया (Titania), ओबेरॉन (Oberon), अंब्रियल (Umbriel), एरिअल (Ariel) आणि मिरांडा (Miranda).

 * मोहिमा (Missions):

   * व्हॉयेजर 2 (Voyager 2): नासाचे हे एकमेव अवकाशयान आहे जे युरेनसजवळून (1986 मध्ये) उडून गेले. त्याने ग्रहाचे आणि त्याच्या काही चंद्रांचे पहिले जवळून छायाचित्रे घेतली आणि त्याच्या कड्यांचा तसेच चुंबकीय क्षेत्राचा अभ्यास केला.

युरेनस त्याच्या अद्वितीय तिरकस अक्षांमुळे, थंड तापमानामुळे आणि मिथेनमुळे आलेल्या निळसर रंगामुळे खगोलशास्त्रज्ञांसाठी एक महत्त्वाचा आणि गूढ ग्रह राहिला आहे. भविष्यात युरेनस आणि नेपच्यूनसाठी समर्पित मोहिमांची योजना आखली जात आहे.