गुरु jupiter ची माहिती

 गुरु (Jupiter) हा आपल्या सूर्यमालेतील सर्वात मोठा ग्रह आहे आणि तो सूर्यापासून पाचवा ग्रह आहे. त्याच्या प्रचंड आकारामुळे आणि वैशिष्ट्यपूर्ण रचनेमुळे त्याला "ग्रहांचा राजा" असेही म्हटले जाते.

गुरु ग्रहाबद्दल काही प्रमुख माहिती:

 * सूर्यापासूनचे अंतर: गुरु सूर्यापासून सुमारे 77.8 कोटी किलोमीटर (778 दशलक्ष किमी) अंतरावर आहे.

 * आकार आणि वस्तुमान:

   * सर्वात मोठा ग्रह: गुरु हा सूर्यमालेतील सर्वात मोठा ग्रह आहे. त्याचे वस्तुमान आपल्या सूर्यमालेतील इतर सर्व ग्रहांच्या एकत्रित वस्तुमानापेक्षा अडीच पट जास्त आहे.

   * व्यास: त्याचा विषुववृत्तीय व्यास सुमारे 1,42,984 किलोमीटर आहे, जो पृथ्वीच्या व्यासाच्या सुमारे 11 पट आहे.

   * "गॅस जायंट" (Gas Giant): गुरु हा प्रामुख्याने वायू आणि द्रवापासून बनलेला आहे. त्याच्यात खडकाळ पृष्ठभाग नाही. तो मुख्यतः हायड्रोजन (सुमारे 90%) आणि हेलियम (सुमारे 10%) वायूंचा बनलेला आहे.

 * परिभ्रमण काळ (Orbital Period):

   * गुरु सूर्याभोवती एक प्रदक्षिणा पूर्ण करण्यासाठी सुमारे 11.86 पृथ्वी वर्षे घेतो.

 * स्वत:भोवती फिरण्याचा काळ (Rotation Period):

   * गुरु स्वतःभोवती अत्यंत वेगाने फिरतो. त्याला स्वतःभोवती एक प्रदक्षिणा पूर्ण करण्यासाठी फक्त 9 तास 55 मिनिटे लागतात. यामुळेच त्याचा भूमध्यरेषीय भाग थोडासा फुगीर दिसतो.

 * वातावरण (Atmosphere):

   * गुरुचे वातावरण अत्यंत दाट आणि गडद पट्ट्यांमध्ये (Belts) आणि फिक्या पट्ट्यांमध्ये (Zones) विभागलेले आहे. हे पट्टे अतिशय वेगाने फिरणाऱ्या वाऱ्यांमुळे आणि वेगवेगळ्या रासायनिक रचनेमुळे तयार होतात.

   * वातावरणातील वरच्या थरांमध्ये अमोनिया स्फटिकांचे (Ammonia Crystals) ढग असतात.

   * ग्रेट रेड स्पॉट (Great Red Spot): हे गुरु ग्रहावरील एक वैशिष्ट्यपूर्ण वादळ आहे, जे शेकडो वर्षांपासून (अंदाजे 350 वर्षांहून अधिक) सुरू आहे. हे वादळ पृथ्वीपेक्षाही मोठे आहे.

 * संरचना:

   * गुरु ग्रहाला कोणताही घन पृष्ठभाग नाही. जसजसे आपण त्याच्या वातावरणात खोल जातो, तसतसे दाब आणि तापमान वाढते, ज्यामुळे वायू द्रव अवस्थेत जातात.

   * त्याच्या मध्यभागी एक घन खडकाळ गाभा (Core) असण्याची शक्यता आहे, जो पृथ्वीच्या आकाराच्या सुमारे 10-15 पट मोठा असू शकतो, परंतु तो अजूनही शास्त्रज्ञांच्या अभ्यासाचा विषय आहे.

   * त्याच्या गाभ्याभोवती हायड्रोजनचा द्रव धातूचा थर (Metallic Hydrogen) असतो, जो प्रचंड दाबामुळे तयार होतो आणि तोच गुरुच्या मजबूत चुंबकीय क्षेत्रासाठी जबाबदार आहे.

 * तापमान:

   * गुरुच्या वरच्या ढगांचे तापमान सुमारे -145°C असते. मात्र, ग्रहाच्या मध्यभागाकडे जाताना तापमान खूप वाढते.

 * चुंबकीय क्षेत्र (Magnetic Field):

   * गुरुचे चुंबकीय क्षेत्र सूर्यमालेतील सर्वात मजबूत चुंबकीय क्षेत्रांपैकी एक आहे, जे पृथ्वीच्या चुंबकीय क्षेत्रापेक्षा सुमारे 14 पट अधिक मजबूत आहे. हे क्षेत्र सौर वाऱ्यांपासून ग्रहाचे संरक्षण करते आणि तीव्र रेडिएशन बेल्ट्स (Radiation Belts) तयार करते.

 * कडी/वलये (Rings):

   * शनीप्रमाणेच, गुरुलाही एक पातळ आणि अंधुक कड्यांची (Ring System) प्रणाली आहे. ही कडी प्रामुख्याने धुळीच्या कणांनी बनलेली आहेत आणि ती पृथ्वीवरून किंवा साध्या दुर्बिणीतून सहज दिसत नाहीत.

 * उपग्रह (चंद्र):

   * गुरुला सूर्यमालेतील सर्वाधिक उपग्रह (चंद्र) आहेत, ज्यांची संख्या 95 पेक्षा जास्त आहे.

   * गॅलिलियन उपग्रह (Galilean Moons): गॅलिलिओ गॅलिलीने 1610 मध्ये शोधलेले हे गुरुचे चार मोठे उपग्रह आहेत:

     * आयओ (Io): सूर्यमालेतील सर्वात जास्त ज्वालामुखी असलेला खगोलीय पिंड.

     * युरोपा (Europa): याच्या बर्फाच्या पृष्ठभागाखाली महासागर असण्याची शक्यता आहे, जिथे जीवसृष्टी असू शकते.

     * गॅनिमीड (Ganymede): सूर्यमालेतील सर्वात मोठा चंद्र (बुध ग्रहापेक्षाही मोठा).

     * कॅलिस्टो (Callisto): मोठ्या खड्ड्यांनी भरलेला आणि भूगर्भीयदृष्ट्या निष्क्रिय चंद्र.

 * मोहिमा (Missions):

   * पायोनियर 10 आणि 11 (Pioneer 10 & 11): गुरुजवळून उडून जाणारे पहिले अवकाशयान.

   * व्हॉयेजर 1 आणि 2 (Voyager 1 & 2): यानांनी गुरु आणि त्याच्या चंद्रांची जवळून छायाचित्रे घेतली आणि अनेक नवीन उपग्रहांचा शोध लावला.

   * गॅलिलिओ (Galileo): गुरुच्या कक्षेत फिरणारी पहिली मोहीम, जिने सुमारे 8 वर्षे (1995-2003) गुरु आणि त्याच्या चंद्रांचा अभ्यास केला.

   * जुनो (Juno): नासाची सध्याची गुरु मोहीम (2016 पासून कार्यरत). जुनो गुरुच्या वातावरणाचा, चुंबकीय क्षेत्राचा आणि अंतर्गत संरचनेचा अभ्यास करत आहे, ज्यामुळे ग्रहाच्या निर्मिती आणि उत्क्रांतीबद्दल नवीन माहिती मिळत आहे.

गुरु हा एक विशाल आणि शक्तिशाली ग्रह आहे, जो आपल्या सूर्यमालेतील इतर ग्रहांवर (विशेषतः लघुग्रहांवर) त्याच्या गुरुत्वाकर्षणाचा मोठा प्रभाव टाकतो. त्याच्या उपग्रहांमुळे आणि त्याच्या प्रचंड वादळांमुळे तो खगोलशास्त्रज्ञांसाठी नेहमीच एक आकर्षक विषय राहिला आहे.