पृथ्वी ग्रहाची माहिती Earth

 पृथ्वी (Earth) हा आपल्या सूर्यमालेतील सूर्यापासून तिसरा ग्रह आहे. हा एकमेव ग्रह आहे जिथे सध्या जीवसृष्टी अस्तित्वात असल्याचे ज्ञात आहे. पृथ्वीचे वय सुमारे 4.54 अब्ज वर्षे (4.54 billion years) आहे.

पृथ्वी ग्रहाबद्दल प्रमुख माहिती:

 * सूर्यापासूनचे अंतर: पृथ्वी सूर्यापासून सुमारे 15 कोटी किलोमीटर (150 दशलक्ष किमी) अंतरावर आहे. हे अंतर पृथ्वीला जीवसृष्टीसाठी योग्य तापमान राखण्यास मदत करते, ज्याला 'गोल्डीलॉक्स झोन' (Goldilocks Zone) किंवा 'राहण्यायोग्य क्षेत्र' (Habitable Zone) असेही म्हणतात.

 * आकार आणि वस्तुमान:

   * व्यास: पृथ्वीचा विषुववृत्तीय व्यास सुमारे 12,756 किलोमीटर आहे, तर ध्रुवीय व्यास सुमारे 12,714 किलोमीटर आहे. ती ध्रुवांवर थोडी चपटी आहे.

   * वस्तुमान: सुमारे 5.97 \times 10^{24} किलोग्रॅम.

   * आकार आणि वस्तुमानाच्या दृष्टीने सूर्यमालेतील खडकाळ ग्रहांमध्ये (बुध, शुक्र, मंगळ) पृथ्वी सर्वात मोठी आहे.

 * परिभ्रमण काळ (Orbital Period):

   * पृथ्वी सूर्याभोवती एक प्रदक्षिणा पूर्ण करण्यासाठी सुमारे 365.25 दिवस घेते. यामुळेच दर चार वर्षांनी एक लीप वर्ष (366 दिवसांचे) येते.

 * स्वत:भोवती फिरण्याचा काळ (Rotation Period):

   * पृथ्वी स्वतःभोवती एक प्रदक्षिणा पूर्ण करण्यासाठी सुमारे 23 तास 56 मिनिटे 4 सेकंद (जवळपास 24 तास) घेते. यामुळे दिवस आणि रात्र होतात.

 * वातावरण (Atmosphere):

   * पृथ्वीचे वातावरण विविध वायूंचे मिश्रण आहे, जे जीवसृष्टीसाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

   * प्रमुख घटक: नायट्रोजन (सुमारे 78%), ऑक्सिजन (सुमारे 21%), आणि इतर वायू (सुमारे 1%), ज्यात आर्गॉन, कार्बन डायऑक्साइड, निऑन, हेलियम, मिथेन, क्रिप्टॉन आणि हायड्रोजन यांचा समावेश आहे.

   * हे वातावरण सूर्याच्या हानिकारक अतिनील किरणांपासून (UV Rays) संरक्षण देते आणि पृथ्वीवरील तापमान स्थिर ठेवण्यास मदत करते.

 * पृष्ठभाग (Surface):

   * पृथ्वीचा सुमारे 71% भाग पाण्याने (महासागर, समुद्र, नद्या, सरोवरे) व्यापलेला आहे, म्हणूनच तिला 'निळा ग्रह' (Blue Planet) असेही म्हणतात.

   * उर्वरित 29% भाग भूभाग (खंड) आहे.

   * पृथ्वीवर विविध प्रकारचे भूस्वरूप आहेत: पर्वतरांगा (उदा. हिमालय, अँडीज), पठारे, मैदाने, वाळवंटे, जंगले, बेटे आणि खंदक (उदा. मरियाना ट्रेंच).

 * तापमान:

   * पृथ्वीवरील सरासरी पृष्ठभागाचे तापमान सुमारे 15°C (59°F) आहे.

   * तापमानात मोठ्या प्रमाणात विविधता आढळते, ध्रुवीय प्रदेशात ते खूप थंड (उदा. -89°C) असते, तर विषुववृत्तीय प्रदेशात ते उष्ण (सुमारे 50°C) असते.

 * पाणी (Water):

   * पृथ्वी हा सूर्यमालेतील एकमेव ग्रह आहे जिथे पाणी तीनही अवस्थांमध्ये (स्थायू - बर्फ, द्रव - पाणी, वायू - वाफ) मोठ्या प्रमाणात आढळते. द्रवरूप पाणी जीवसृष्टीसाठी अत्यंत आवश्यक आहे.

 * चंद्र/उपग्रह:

   * पृथ्वीला एक नैसर्गिक उपग्रह आहे, तो म्हणजे चंद्र (Moon). चंद्र पृथ्वीभोवती सुमारे 27.3 दिवसांत एक प्रदक्षिणा पूर्ण करतो.

 * चुंबकीय क्षेत्र (Magnetic Field):

   * पृथ्वीला एक मजबूत चुंबकीय क्षेत्र आहे, जे तिच्या बाहेरील गाभ्यातील (Outer Core) वितळलेल्या लोहाच्या प्रवाहामुळे निर्माण होते.

   * हे चुंबकीय क्षेत्र सूर्यापासून येणाऱ्या धोकादायक सौर वाऱ्यांपासून (Solar Wind) आणि वैश्विक किरणांपासून (Cosmic Rays) पृथ्वीचे आणि जीवसृष्टीचे संरक्षण करते, तसेच 'औरोरा' (Aurora Borealis and Australis) यांसारख्या सुंदर ध्रुवीय प्रकाशास कारणीभूत ठरते.

 * टेक्टोनिक प्लेट्स (Tectonic Plates):

   * पृथ्वीचा बाह्य थर (कवच - Crust) अनेक मोठ्या आणि लहान टेक्टोनिक प्लेट्सनी बनलेला आहे, ज्या सतत हळू हळू सरकत असतात. या प्लेट्सच्या हालचालीमुळे भूकंप, ज्वालामुखी आणि पर्वतरांगांची निर्मिती होते.

पृथ्वी हा खरोखरच एक अद्भुत ग्रह आहे, जो जीवसृष्टीसाठी अनुकूल परिस्थिती निर्माण करतो.