ऑस्ट्रेलिया खंड.

ऑस्ट्रेलिया खंड, ज्याला अनेकदा 'ओशनिया' असेही संबोधले जाते, हा जगातील सात खंडांपैकी सर्वात लहान खंड आहे. यात ऑस्ट्रेलिया मुख्य भूभाग, न्यूझीलंड आणि पॅसिफिक महासागरातील हजारो बेटे समाविष्ट आहेत.

भौगोलिक माहिती:

 * क्षेत्रफळ: सुमारे 8.52 दशलक्ष चौरस किलोमीटर (85,25,989 चौ. किमी) आहे. हा जगातील सर्वात लहान खंड आहे.

 * स्थान: हा खंड प्रामुख्याने दक्षिण गोलार्धात स्थित आहे आणि हिंदी महासागर, प्रशांत महासागर आणि अंटार्क्टिक महासागराने वेढलेला आहे.

 * प्रमुख भूभाग: ऑस्ट्रेलियाचा मुख्य भूभाग हा या खंडाचा सर्वाधिक मोठा आणि महत्त्वाचा भाग आहे. याशिवाय, न्यूझीलंड, पापुआ न्यू गिनी, फिजी, सोलोमन बेटे, वानुआतू यांसारखी अनेक मोठी आणि लहान बेटे या खंडाचा भाग आहेत.

 * बेट-खंड: ऑस्ट्रेलिया हा एकमेव खंड आहे जो स्वतःच एक बेट आहे, म्हणून त्याला अनेकदा 'बेट-खंड' (Island Continent) असेही म्हटले जाते.

लोकसंख्या:

 * एकूण लोकसंख्या सुमारे 4.5 कोटी (45 दशलक्ष) आहे (2023 च्या अंदाजानुसार). जगातील सर्वात कमी लोकसंख्या असलेला खंड आहे.

 * ऑस्ट्रेलियाची लोकसंख्या सुमारे 2.7 कोटी आहे, तर न्यूझीलंडची लोकसंख्या सुमारे 53 लाख आहे.

महत्त्वाची वैशिष्ट्ये:

 * देश: या खंडात ऑस्ट्रेलिया, न्यूझीलंड, पापुआ न्यू गिनी, फिजी, सोलोमन बेटे, वानुआतू, सामोआ, टोंगा, किरिबाती, मायक्रोनेशिया, मार्शल बेटे, नाउरु, पलाऊ, तुवालू, लेक व्हिक्टोरिया, इत्यादीसह 14 स्वतंत्र देश आहेत.

 * हवामान: ऑस्ट्रेलियामध्ये प्रामुख्याने उष्णकटिबंधीय (Tropical) आणि वाळवंटी हवामान आढळते, तर न्यूझीलंडमध्ये समशीतोष्ण (Temperate) सागरी हवामान आहे. प्रशांत महासागरातील बेटांवर उष्णकटिबंधीय सागरी हवामान असते.

 * नैसर्गिक विविधता:

   * ग्रेट बॅरिअर रीफ (Great Barrier Reef): ऑस्ट्रेलियाच्या ईशान्य किनाऱ्यावर असलेले हे जगातील सर्वात मोठे प्रवाळ रीफ (Coral Reef) आहे आणि यूनेस्को जागतिक वारसा स्थळ आहे.

   * उलट्या नदीचे बेट (Uluru / Ayers Rock): ऑस्ट्रेलियाच्या मध्यभागी असलेला हा एक प्रचंड मोठा वाळूचा खडक आहे, जो स्थानिक आदिवासी संस्कृतीमध्ये पवित्र मानला जातो.

   * डोंगराळ प्रदेश: ऑस्ट्रेलियातील ग्रेट डिवाइडिंग रेंज आणि न्यूझीलंडमधील सदर्न आल्प्स या प्रमुख पर्वतरांगा आहेत.

   * वाळवंटे: ऑस्ट्रेलियामध्ये अनेक मोठी वाळवंटे आहेत, जसे की ग्रेट व्हिक्टोरिया वाळवंट, गिब्सन वाळवंट.

 * अद्वितीय प्राणी आणि वनस्पती: ऑस्ट्रेलिया हा त्याच्या अद्वितीय प्राण्यांसाठी ओळखला जातो, ज्यात कांगारू (Kangaroo), कोआला (Koala), वॅलाबी (Wallaby), वोम्बॅट (Wombat), डिंगो (Dingo), एमु (Emu) आणि प्लाटिपस (Platypus) यांचा समावेश आहे. यातील अनेक प्रजाती इतर कुठेही आढळत नाहीत.

 * आदिवासी संस्कृती: या खंडाला हजारो वर्षांचा आदिवासी इतिहास आहे, विशेषतः ऑस्ट्रेलियातील अबोरिजिनल (Aboriginal) आणि टॉरेस स्ट्रेट आयलँडर (Torres Strait Islander) लोक आणि न्यूझीलंडमधील माओरी (Maori) लोक यांची समृद्ध संस्कृती आहे.

 * अर्थव्यवस्था: ऑस्ट्रेलिया आणि न्यूझीलंड या विकसित अर्थव्यवस्था आहेत, ज्या खनिज संपदा (विशेषतः लोह, कोळसा, सोने), कृषी उत्पादने (गहू, लोकर, मांस) आणि पर्यटन यावर अवलंबून आहेत. प्रशांत बेटांची अर्थव्यवस्था प्रामुख्याने पर्यटन, मासेमारी आणि कृषी उत्पादनांवर अवलंबून आहे.

 * नैसर्गिक आपत्ती: हा खंड, विशेषतः ऑस्ट्रेलिया, नियमितपणे दुष्काळ, बुशफायर्स (मोठ्या आगी), पूर आणि चक्रीवादळांसारख्या नैसर्गिक आपत्तींचा सामना करतो.

ऑस्ट्रेलिया खंड, त्याच्या अद्वितीय नैसर्गिक सौंदर्यामुळे, वन्यजीवनामुळे आणि विविध संस्कृतींमुळे एक आकर्षक आणि महत्त्वाचा भौगोलिक प्रदेश आहे.