हवेतील घटक - बहुपर्यायी प्रश्न 2

हवेतील घटक - बहुपर्यायी प्रश्न

1. हवेमध्ये सर्वात जास्त प्रमाणात असलेला घटक कोणता?

A) ऑक्सिजन

B) नायट्रोजन

C) कार्बन डायऑक्साइड

D) आर्गॉन

हवेमध्ये नायट्रोजनचे प्रमाण सर्वाधिक (अंदाजे 78%) असते. ऑक्सिजनचे प्रमाण अंदाजे 21% असते.

2. श्वासोच्छ्वासासाठी आवश्यक असलेला वायू कोणता?

A) ऑक्सिजन

B) नायट्रोजन

C) हायड्रोजन

D) हेलियम

श्वासोच्छ्वास प्रक्रियेसाठी ऑक्सिजन वायू आवश्यक असतो. हा वायू श्वासावाटे आपल्या शरीरात जातो आणि रक्ताद्वारे पेशींपर्यंत पोहोचतो.

3. हरितगृह परिणामासाठी मुख्यतः जबाबदार असलेला वायू कोणता?

A) ऑक्सिजन

B) नायट्रोजन

C) कार्बन डायऑक्साइड

D) ऑर्गॉन

कार्बन डायऑक्साइड हा मुख्य हरितगृह वायू आहे जो पृथ्वीच्या वातावरणात उष्णता अडकवून ठेवतो आणि हरितगृह परिणाम निर्माण करतो.

4. ओझोन थर कोणत्या वायूंनी बनलेला आहे?

A) O₂

B) O₃

C) CO₂

D) N₂O

ओझोन थर ओझोन (O₃) या वायूचा बनलेला आहे जो सूर्यापासून येणाऱ्या हानिकारक अतिनील किरणांना शोषून घेतो.

5. खालीलपैकी कोणता वायू हवेमध्ये सर्वात कमी प्रमाणात आढळतो?

A) ऑक्सिजन

B) नायट्रोजन

C) आर्गॉन

D) निऑन

निऑन हा एक अत्यंत दुर्मिळ निष्क्रिय वायू आहे जो हवेमध्ये फक्त 0.0018% प्रमाणात आढळतो.

6. वातावरणातील जलबाष्पाचे प्रमाण कशावर अवलंबून असते?

A) तापमान

B) दाब

C) हवामान

D) वरील सर्व

वातावरणातील जलबाष्पाचे प्रमाण तापमान, हवेचा दाब आणि स्थानिक हवामान यावर अवलंबून असते.

7. खालीलपैकी कोणता वायू वातावरणात नैसर्गिकरित्या आढळत नाही?

A) मिथेन

B) क्लोरोफ्लोरोकार्बन (CFC)

C) नायट्रस ऑक्साईड

D) ओझोन

CFC हे मानवनिर्मित रसायन आहेत जे प्रामुख्याने रेफ्रिजरंट आणि एरोसोल प्रोपेलंट म्हणून वापरले जातात.

8. पृथ्वीच्या वातावरणाचा कोणता स्तर हवामानाच्या बदलांसाठी जबाबदार आहे?

A) समतापमंडल

B) क्षोभमंडल

C) मध्यमंडल

D) आयनमंडल

क्षोभमंडल हा वातावरणाचा सर्वात खालचा स्तर आहे (सुमारे 10-15 किमी उंचीपर्यंत) जिथे बहुतेक हवामान घटना घडतात.

9. 'वायु प्रदूषण निर्देशांक' (AQI) मध्ये कोणत्या प्रदूषकांचा समावेश होतो?

A) PM2.5 आणि PM10

B) ओझोन

C) कार्बन मोनोऑक्साईड

D) वरील सर्व

AQI मध्ये पाच प्रमुख प्रदूषकांचा समावेश होतो: जमिनीवरील ओझोन, पार्टिकुलेट मॅटर (PM2.5 आणि PM10), कार्बन मोनोऑक्साईड, सल्फर डायऑक्साईड आणि नायट्रोजन डायऑक्साईड.

10. अम्ल पावसासाठी मुख्यतः जबाबदार असलेले वायू कोणते?

A) कार्बन डायऑक्साईड आणि ऑक्सिजन

B) सल्फर डायऑक्साईड आणि नायट्रोजन ऑक्साईड

C) मिथेन आणि कार्बन मोनोऑक्साईड

D) ओझोन आणि क्लोरोफ्लोरोकार्बन

सल्फर डायऑक्साईड (SO₂) आणि नायट्रोजन ऑक्साईड (NO_x) हे वायू पाण्याशी प्रतिक्रिया देऊन सल्फ्यूरिक आम्ल आणि नायट्रिक आम्ल तयार करतात ज्यामुळे अम्ल पाऊस होतो.

11. वातावरणातील कोणता वायू धातूंच्या संक्षारणासाठी जबाबदार आहे?

A) नायट्रोजन

B) हायड्रोजन

C) ऑक्सिजन

D) हेलियम

ऑक्सिजन वायू धातूंसोबत प्रतिक्रिया देऊन ऑक्साईड तयार करतो ज्यामुळे संक्षारण होते. ही प्रक्रिया ओलसर हवेत अधिक वेगाने होते.

12. 'ग्लोबल वॉर्मिंग' मध्ये कोणत्या वायूंचे योगदान सर्वाधिक आहे?

A) कार्बन डायऑक्साइड

B) मिथेन

C) नायट्रस ऑक्साईड

D) CFC

कार्बन डायऑक्साइड हा ग्लोबल वॉर्मिंगमध्ये सर्वाधिक योगदान देणारा वायू आहे कारण तो मोठ्या प्रमाणात उत्सर्जित होतो आणि वातावरणात दीर्घकाळ टिकून राहतो.

13. वातावरणातील ऑक्सिजनचे प्रमाण स्थिर राहण्यासाठी कोणती प्रक्रिया जबाबदार आहे?

A) श्वसन

B) प्रकाशसंश्लेषण

C) ज्वलन

D) संक्षारण

प्रकाशसंश्लेषण प्रक्रियेदरम्यान वनस्पती कार्बन डायऑक्साइड घेतात आणि ऑक्सिजन सोडतात, ज्यामुळे वातावरणातील ऑक्सिजनचे प्रमाण स्थिर राहते.

14. खालीलपैकी कोणता वायू 'निष्क्रिय वायू' गटात मोडतो?

A) ऑक्सिजन

B) नायट्रोजन

C) आर्गॉन

D) कार्बन डायऑक्साइड

आर्गॉन हा निष्क्रिय वायू आहे जो इतर घटकांशी सहज प्रतिक्रिया देत नाही. निष्क्रिय वायूंमध्ये हेलियम, निऑन, आर्गॉन, क्रिप्टॉन, झेनॉन आणि रेडॉन यांचा समावेश होतो.

15. 'वातावरणीय दाब' मोजण्यासाठी कोणते एकक वापरले जाते?

A) डेसिबल

B) केल्विन

C) पास्कल

D) वॅट

वातावरणीय दाब पास्कल (Pa) या एककात मोजला जातो. सामान्य वातावरणीय दाब सुमारे 101,325 पास्कल (1013.25 मिलीबार किंवा 1 atm) असतो.

16. हवेमध्ये असलेला कोणता वायू ध्वनीच्या वेगावर परिणाम करतो?

A) नायट्रोजन

B) आर्गॉन

C) ऑक्सिजन

D) कार्बन डायऑक्साईड

ध्वनीचा वेग हवेतील ऑक्सिजनच्या प्रमाणावर अवलंबून असतो. ऑक्सिजनच्या अणूंमुळे ध्वनी लहरींचे संचारण सुलभ होते.

17. 'वायुमंडल' हे संकल्पना कोणत्या ग्रीक शब्दापासून तयार झाली आहे?

A) 'एटमोस' (वाफ) + 'स्फेरा' (गोल)

B) 'एर' (हवा) + 'स्फेरा' (गोल)

C) 'वेंटस' (वारा) + 'मंडला' (वर्तुळ)

D) 'प्न्यूमा' (श्वास) + 'मंडल' (क्षेत्र)

'वायुमंडल' हा शब्द ग्रीक शब्द 'एटमोस' (वाफ किंवा वाष्प) आणि 'स्फेरा' (गोल) यांच्या संयोगाने तयार झाला आहे.

18. खालीलपैकी कोणता वायू औद्योगिक क्षेत्रात 'इनर्ट वातावरण' निर्माण करण्यासाठी वापरला जातो?

A) ऑक्सिजन

B) नायट्रोजन

C) हायड्रोजन

D) कार्बन डायऑक्साइड

नायट्रोजन वायूचा वापर अनेक औद्योगिक प्रक्रियांमध्ये इनर्ट वातावरण निर्माण करण्यासाठी केला जातो जेणेकरून ज्वलन किंवा ऑक्सिडेशन टाळता येईल.

19. 'स्मॉग' हे कोणत्या दोन शब्दांचे संयोग आहे?

A) स्मोक (धूर) + फॉग (धुके)

B) सल्फर + धूर

C) स्मोक (धूर) + फॉग (धुके)

D) स्मॉल (लहान) + गॅस (वायू)

स्मॉग हा शब्द इंग्रजीतील 'स्मोक' (धूर) आणि 'फॉग' (धुके) या दोन शब्दांच्या संयोगाने तयार झाला आहे. हे एक प्रकारचे वायु प्रदूषण आहे.

20. पृथ्वीच्या वातावरणाचा किती टक्के भाग 30 किमी उंचीपर्यंत आहे?

A) 50%

B) 75%

C) 90%

D) 99%

पृथ्वीच्या वातावरणाच्या वस्तुमानाच्या सुमारे 90% भाग 30 किमी उंचीच्या आत (क्षोभमंडल आणि समतापमंडलात) आढळतो.

प्रश्नोत्तरे

1. B) नायट्रोजन

2. A) ऑक्सिजन

3. C) कार्बन डायऑक्साइड

4. B) O₃

5. D) निऑन

6. D) वरील सर्व

7. B) क्लोरोफ्लोरोकार्बन (CFC)

8. B) क्षोभमंडल

9. D) वरील सर्व

10. B) सल्फर डायऑक्साईड आणि नायट्रोजन ऑक्साईड

11. C) ऑक्सिजन

12. A) कार्बन डायऑक्साइड

13. B) प्रकाशसंश्लेषण

14. C) आर्गॉन

15. C) पास्कल

16. C) ऑक्सिजन

17. A) 'एटमोस' (वाफ) + 'स्फेरा' (गोल)

18. B) नायट्रोजन

19. C) स्मोक (धूर) + फॉग (धुके)

20. C) 90%