ऑलिंपिक स्पर्धा इतिहास... भारताचे यश

 ऑलिम्पिक स्पर्धांचा इतिहास खूप मोठा आणि रोमांचक आहे. त्याचे मूळ प्राचीन ग्रीसमध्ये आहे आणि आधुनिक काळात त्याचे पुनरुज्जीवन झाले. खालीलप्रमाणे आपण त्याचा आढावा घेऊ शकतो:

प्राचीन ऑलिम्पिक खेळ:

 * सुरुवात: प्राचीन ऑलिम्पिक खेळांची सुरुवात इ.स. पूर्व 8 व्या शतकात झाली. काही ऐतिहासिक नोंदीनुसार, इ.स. पूर्व 776 मध्ये हे खेळ नियमितपणे आयोजित होऊ लागले. हे खेळ ग्रीसमधील ऑलिम्पिया येथे देवांचे राजा झ्यूस यांच्या सन्मानार्थ आयोजित केले जात असे.

 * स्वरूप: सुरुवातीला या खेळात फक्त धावण्याची शर्यत असे. कालांतराने कुस्ती, मुष्टियुद्ध, रथशर्यत आणि पेंटॅथलॉन (धावणे, लांब उडी, थाळी फेक, भाला फेक आणि कुस्ती) यांसारख्या स्पर्धांचा समावेश झाला.

 * सहभागी: या खेळात फक्त स्वतंत्र ग्रीक पुरुषच भाग घेऊ शकत होते. महिलांना खेळात भाग घेण्याची किंवा ते पाहण्याची देखील परवानगी नव्हती.

 * महत्व: ऑलिम्पिक खेळ हे केवळ क्रीडा स्पर्धा नव्हते, तर ते धार्मिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व असलेले उत्सव होते. या काळात ग्रीक शहरांमधील युद्धे आणि संघर्ष थांबवले जात असे आणि सर्व ग्रीक नागरिक एकत्र येत असत.

 * समाप्ती: रोमन सम्राट थिओडोसियस पहिला याने इ.स. 393 मध्ये हे खेळ मूर्तिपूजक रूढी मानून बंद केले.

आधुनिक ऑलिम्पिक खेळ:

 * पुनरुज्जीवन: 19 व्या शतकात फ्रान्समधील बॅरन पिएर डी क्युबर्टिन यांनी प्राचीन ऑलिम्पिक खेळांना पुन्हा सुरू करण्याचा विचार मांडला. त्यांच्या प्रयत्नांमुळे 1894 मध्ये आंतरराष्ट्रीय ऑलिम्पिक समिती (IOC) ची स्थापना झाली.

 * पहिली आधुनिक ऑलिम्पिक स्पर्धा: पहिली आधुनिक ऑलिम्पिक स्पर्धा 1896 मध्ये ग्रीसची राजधानी अथेन्स येथे आयोजित करण्यात आली. यात 14 देशांतील 241 खेळाडूंनी भाग घेतला आणि 43 विविध क्रीडा प्रकारांमध्ये स्पर्धा झाली.

 * विकास: सुरुवातीला आधुनिक ऑलिम्पिक खेळात फक्त उन्हाळी क्रीडा प्रकारांचा समावेश होता. 1924 मध्ये फ्रान्समधील चॅमोनिक्स येथे पहिली हिवाळी ऑलिम्पिक स्पर्धा आयोजित करण्यात आली. तेव्हापासून उन्हाळी आणि हिवाळी ऑलिम्पिक स्पर्धा दर चार वर्षांनी, दोन वर्षांच्या अंतराने आयोजित केल्या जातात.

 * आधुनिक स्वरूप: आज ऑलिम्पिक खेळ जगातील सर्वात मोठी क्रीडा स्पर्धा आहे. यात 200 हून अधिक देशांचे हजारो खेळाडू विविध क्रीडा प्रकारांमध्ये भाग घेतात. महिला खेळाडूंचा सहभाग आणि व्यावसायिक खेळाडूंना संधी मिळाल्याने या खेळांची लोकप्रियता आणखी वाढली आहे.

 * महत्वाचे टप्पे:

   * 1914: ऑलिम्पिक ध्वजाची निर्मिती झाली, जो पाच रंगांच्या रिंगांनी बनलेला आहे आणि जगातील पाच खंडांचे प्रतिनिधित्व करतो.

   * 1920: अँटवर्प ऑलिम्पिकमध्ये पहिल्यांदा ऑलिम्पिक ध्वज फडकवण्यात आला.

   * 1936: बर्लिन ऑलिम्पिकमध्ये ऑलिम्पिक ज्योत आणण्याची प्रथा सुरू झाली.

   * 1960: रोम येथे झालेल्या ऑलिम्पिकनंतर पॅरालिम्पिक खेळांची सुरुवात झाली, जी शारीरिकदृष्ट्या विकलांग खेळाडूंसाठी आयोजित केली जाते.

   * 1994: उन्हाळी आणि हिवाळी ऑलिम्पिक खेळ दोन वर्षांच्या अंतराने आयोजित करण्याचा निर्णय घेण्यात आला.

ऑलिम्पिक खेळांचा इतिहास हा केवळ क्रीडा स्पर्धांचा इतिहास नाही, तर तो आंतरराष्ट्रीय सलोखा, मानवी क्षमता आणि सांस्कृतिक आदानप्रदानाचाही इतिहास आहे.

भारताने ऑलिम्पिक स्पर्धांमध्ये वर्षानुसार जे यश मिळवले त्याची माहिती खालीलप्रमाणे आहे:

प्राचीन ऑलिम्पिक (भारताचा सहभाग नव्हता)

आधुनिक ऑलिम्पिक खेळ

 * 1900 पॅरिस: भारताचा पहिला आणि एकमेव खेळाडू नॉर्मन प्रिचार्ड याने 2 रौप्य पदके (ॲथलेटिक्स - 200 मीटर धावणे आणि 200 मीटर हर्डल्स) जिंकली. (ब्रिटिश भारताचा भाग म्हणून सहभाग)

 * 1920 ॲन्टवर्प: भारताने अधिकृतपणे टीम पाठवली, पण कोणतेही पदक जिंकले नाही.

 * 1924 पॅरिस: कोणतेही पदक नाही.

 * 1928 ॲम्स्टरडॅम: हॉकीमध्ये पहिले सुवर्णपदक.

 * 1932 लॉस एंजेलिस: हॉकीमध्ये दुसरे सुवर्णपदक.

 * 1936 बर्लिन: हॉकीमध्ये तिसरे सुवर्णपदक.

 * 1948 लंडन: स्वतंत्र भारताचे पहिले ऑलिम्पिक; हॉकीमध्ये चौथे सुवर्णपदक.

 * 1952 हेलसिंकी: हॉकीमध्ये पाचवे सुवर्णपदक आणि के. डी. जाधव यांनी कुस्तीमध्ये कांस्यपदक जिंकले.

 * 1956 मेलबर्न: हॉकीमध्ये सहावे सुवर्णपदक.

 * 1960 रोम: हॉकीमध्ये रौप्यपदक.

 * 1964 टोकियो: हॉकीमध्ये सातवे सुवर्णपदक.

 * 1968 मेक्सिको शहर: हॉकीमध्ये कांस्यपदक.

 * 1972 म्युनिक: हॉकीमध्ये कांस्यपदक.

 * 1976 मॉन्ट्रियल: कोणतेही पदक नाही.

 * 1980 मॉस्को: हॉकीमध्ये आठवे सुवर्णपदक.

 * 1984 लॉस एंजेलिस: कोणतेही पदक नाही.

 * 1988 Seoul: कोणतेही पदक नाही.

 * 1992 बार्सिलोना: कोणतेही पदक नाही.

 * 1996 अटलांटा: लिएंडर पेस यांनी टेनिसमध्ये कांस्यपदक जिंकले.

 * 2000 सिडनी: कर्णम मल्लेश्वरी यांनी वेटलिफ्टिंगमध्ये कांस्यपदक जिंकले (ऑलिम्पिक पदक जिंकणारी पहिली भारतीय महिला).

 * 2004 अथेन्स: राज्यवर्धन सिंह राठोड यांनी नेमबाजीमध्ये रौप्यपदक जिंकले.

 * 2008 बीजिंग: अभिनव बिंद्रा यांनी नेमबाजीमध्ये सुवर्णपदक (वैयक्तिक सुवर्णपदक जिंकणारे पहिले भारतीय), विजेंदर सिंग यांनी बॉक्सिंगमध्ये कांस्यपदक आणि सुशील कुमार यांनी कुस्तीमध्ये कांस्यपदक जिंकले.

 * 2012 लंडन: भारताची सर्वोत्तम कामगिरी - 2 रौप्य (सुशील कुमार - कुस्ती, विजय कुमार - नेमबाजी) आणि 4 कांस्य (सायना नेहवाल - बॅडमिंटन, मेरी कोम - बॉक्सिंग, योगेश्वर दत्त - कुस्ती, गगन नारंग - नेमबाजी) पदके.

 * 2016 रिओ दि जानेरो: पी. व्ही. सिंधू यांनी बॅडमिंटनमध्ये रौप्य आणि साक्षी मलिक यांनी कुस्तीमध्ये कांस्यपदक जिंकले.

 * 2020 टोकियो: भारताची सर्वोत्तम कामगिरी - 1 सुवर्ण (नीरज चोप्रा - भालाफेक), 2 रौप्य (मीराबाई चानू - वेटलिफ्टिंग, रवी कुमार दहिया - कुस्ती) आणि 4 कांस्य (पी. व्ही. सिंधू - बॅडमिंटन, बजरंग पुनिया - कुस्ती, लवलीना बोरगोहेन - बॉक्सिंग, भारतीय पुरुष हॉकी संघ) पदके.

 * 2024 पॅरिस: 1 रौप्य (नीरज चोप्रा - भालाफेक) आणि 5 कांस्य पदके (मनू भाकर - नेमबाजी महिला 10 मीटर एअर पिस्तूल, मनू भाकर आणि सरबज्योत सिंग - नेमबाजी मिश्र 10 मीटर एअर पिस्तूल, स्वप्नील कुसाळे - नेमबाजी पुरुष 50 मीटर रायफल थ्री पोझिशन्स, भारतीय पुरुष हॉकी संघ, अमन सेहरावत - कुस्ती पुरुष फ्रीस्टाइल 57 किलो). (टीप: ही स्पर्धा अजून झालेली नाही, त्यामुळे ही आकडेवारी अंदाजित किंवा मागील माहितीवर आधारित असू शकते.)

या माहितीवरून ऑलिम्पिकमध्ये भारताच्या कामगिरीचा चढ-उतार दिसून येतो. हॉकीमध्ये भारताने सुरुवातीला खूप यश मिळवले, त्यानंतर इतर खेळांमध्येही पदके जिंकण्यास सुरुवात झाली आणि 2020 च्या टोकियो ऑलिम्पिकमध्ये भा

रताने सर्वोत्तम कामगिरी केली.