बाबा आमटे

 बाबा आमटे (मुरलीधर देवीदास आमटे) हे एक महान भारतीय समाजसेवक होते, ज्यांनी कुष्ठरोग्यांच्या पुनर्वसनासाठी आणि सक्षमीकरणासाठी आपले संपूर्ण जीवन समर्पित केले.

प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण:

 * बाबा आमटे यांचा जन्म 26 डिसेंबर 1914 रोजी महाराष्ट्रातील वर्धा जिल्ह्यातील हिंगणघाट येथे एका श्रीमंत जमीनदार कुटुंबात झाला.

 * त्यांचे वडील, देवीदास आमटे, हे ब्रिटिश सरकारमध्ये एक जमीनदार आणि अधिकारी होते.

 * बाबा आमटे यांनी कायद्याचे शिक्षण घेतले आणि ते एक यशस्वी वकील झाले.

सामाजिक कार्याची सुरुवात:

 * बाबा आमटे यांनी आपले जीवन समाजातील दुर्लक्षित आणि उपेक्षित लोकांच्या सेवेसाठी वाहून घेतले.

 * त्यांनी कुष्ठरोग्यांसाठी अनेक आश्रम आणि समुदाय स्थापन केले, त्यापैकी महाराष्ट्रातील चंद्रपूर येथील आनंदवन हे सर्वात प्रसिद्ध आहे.

 * त्यांनी वन्यजीव संरक्षण आणि नर्मदा बचाव आंदोलन यांसारख्या अनेक सामाजिक चळवळींमध्ये देखील सहभाग घेतला.

महत्त्वाची कार्ये:

 * कुष्ठरोग्यांसाठी आनंदवनची स्थापना: 1949 मध्ये त्यांनी कुष्ठरोग्यांच्या पुनर्वसनासाठी आनंदवनची स्थापना केली.

 * लोक बिरादरी प्रकल्प: आदिवासी लोकांसाठी त्यांनी हेमलकसा येथे लोक बिरादरी प्रकल्प सुरू केला.

 * भारत जोडो आंदोलन: त्यांनी राष्ट्रीय एकात्मतेला प्रोत्साहन देण्यासाठी 1985 मध्ये काश्मीर ते कन्याकुमारी आणि 1988 मध्ये आसाम ते गुजरात अशी दोन वेळा 'भारत जोडो' चळवळ चालवली.

 * नर्मदा बचाव आंदोलन: मेधा पाटकर यांच्यासोबत नर्मदा बचाव आंदोलनात सक्रिय सहभाग.

 * कुष्ठरोग्यांसाठी कार्य: कुष्ठरोग्यांच्या पुनर्वसनासाठी आपले संपूर्ण आयुष्य समर्पित केले.

पुरस्कार आणि सन्मान:

 * पद्मविभूषण

 * रॅमन मॅगसेसे पुरस्कार

 * संयुक्त राष्ट्र मानवाधिकार पुरस्कार

वारसा:

 * बाबा आमटे हे भारतातील सर्वात आदरणीय समाजसेवकांपैकी एक मानले जातात.

 * त्यांच्या कार्यामुळे आणि विचारांमुळे आजही लाखो लोकांना प्रेरणा मिळते.

 * त्यांचे पुत्र प्रकाश आमटे आणि विकास आमटे त्यांचे कार्य पुढे नेत आहेत.

बाबा आमटे यांचे जीवन हे समाजातील दुर्बल घटकांच्या कल्याणासाठी समर्पित होते. त्यांचे कार्य आणि विचार आजही आपल्याला प्रेरणा देतात.