लोकसभा.. भारतीय संसदेचे कनिष्ठ सभागृह

 लोकसभा, ज्याला लोकांचे सभागृह असेही म्हणतात, हे भारतीय संसदेचे कनिष्ठ सभागृह आहे. त्याची काही प्रमुख वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे:

• सदस्य संख्या:
  • लोकसभेची कमाल सदस्य संख्या ५५० आहे.
  • सध्या लोकसभेत ५४३ सदस्य आहेत.
  • यातील ५४३ सदस्य थेट जनतेतून निवडले जातात.
• सदस्यांचा कार्यकाळ:
  • लोकसभेच्या सदस्यांचा कार्यकाळ ५ वर्षांचा असतो.
  • राष्ट्रपती मंत्रिमंडळाच्या सल्ल्यानुसार मुदतीआधी लोकसभा विसर्जित करू शकतात.
• अध्यक्ष:
  • लोकसभेचे कामकाज लोकसभेचे अध्यक्ष पाहतात.
  • लोकसभेचे सदस्य आपल्यामधून अध्यक्षाची निवड करतात.
• लोकसभेचे महत्त्व:
  • लोकसभा हे जनतेचे प्रतिनिधित्व करणारे सभागृह आहे.
  • कायदे बनवण्यामध्ये लोकसभेचा महत्त्वाचा वाटा असतो.
  • सरकारवर नियंत्रण ठेवण्याचे काम लोकसभा करते.
  • अर्थविषयक विधेयके लोकसभेतच मांडली जातात.
• कार्य:
  • कायदे बनवणे.
  • सरकारवर नियंत्रण ठेवणे.
  • अर्थविषयक बाबींवर नियंत्रण ठेवणे.
  • जनतेच्या समस्या मांडणे.

लोकसभा हे भारतीय लोकशाहीतील एक महत्त्वाचे सभागृह आहे.

लोकसभेविषयी आणखी माहिती:

• लोकसभेची रचना:
  • लोकसभेची रचना भारतीय राज्यघटनेच्या अनुच्छेद ८१ मध्ये दिलेली आहे.
  • लोकसभेची कमाल सदस्य संख्या ५५० आहे.
  • सध्या लोकसभेत ५४३ सदस्य आहेत.
  • यातील ५४३ सदस्य थेट जनतेतून निवडले जातात.
• लोकसभेचे अधिकार:
  • कायदे बनवणे: लोकसभा हे देशासाठी कायदे बनवते.
  • अर्थविषयक अधिकार: अर्थविषयक विधेयके लोकसभेतच मांडली जातात.
  • सरकारवर नियंत्रण: लोकसभा सरकारवर नियंत्रण ठेवते.
  • प्रश्नोत्तर तास आणि चर्चा: लोकसभेत प्रश्नोत्तर तास आणि विविध विषयांवर चर्चा होते.
• लोकसभेतील कामकाज:
  • लोकसभेचे कामकाज लोकसभेचे अध्यक्ष पाहतात.
  • लोकसभेचे सदस्य आपल्यामधून अध्यक्षाची निवड करतात.
  • लोकसभेचे कामकाज संसदेच्या नियमांनुसार चालते.
  • लोकसभेमध्ये विविध प्रकारची विधेयके मांडली जातात व त्यावर चर्चा होऊन मतदान होते.
• लोकसभेचे महत्त्व:
  • लोकसभा हे जनतेचे प्रतिनिधित्व करणारे सभागृह आहे.
  • लोकसभेमुळे जनतेच्या समस्या सरकारपर्यंत पोहोचतात.
  • लोकसभेमुळे सरकार जनतेला जबाबदार राहते.

राज्यसभा..भारतीय संसदेचे वरिष्ठ सभागृह

राज्यसभा, ज्याला राज्यांची परिषद असेही म्हणतात, हे भारतीय संसदेचे वरिष्ठ सभागृह आहे. त्याची काही प्रमुख वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे:

• कायमस्वरूपी सभागृह: राज्यसभा हे कायमस्वरूपी सभागृह आहे, याचा अर्थ ते कधीही विसर्जित होत नाही. सदस्यांचा कार्यकाळ ६ वर्षांचा असतो आणि दर दोन वर्षांनी एक तृतीयांश सदस्य निवृत्त होतात.
• सदस्य संख्या: राज्यसभेत जास्तीत जास्त २५० सदस्य असू शकतात, त्यापैकी १२ सदस्यांची नियुक्ती भारताचे राष्ट्रपती करतात. हे सदस्य कला, साहित्य, विज्ञान आणि समाजसेवा यांसारख्या क्षेत्रातील तज्ञ असतात. उर्वरित सदस्यांची निवड राज्य आणि केंद्रशासित प्रदेश विधानमंडळाद्वारे केली जाते.
• अध्यक्ष: भारताचे उपराष्ट्रपती राज्यसभेचे पदसिद्ध अध्यक्ष असतात.
• महत्त्व: राज्यसभा राज्यांच्या हिताचे प्रतिनिधित्व करते आणि संघीय रचना टिकवून ठेवण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावते. हे कायद्यांचे पुनरावलोकन करते आणि त्यावर चर्चा करते आणि सरकारला जबाबदार धरते.
• विशेष अधिकार: राज्यसभेला काही विशेष अधिकार देखील आहेत, जसे की राज्य सूचीतील विषयांवर कायदे करण्याचा अधिकार आणि अखिल भारतीय सेवा तयार करण्याचा अधिकार.

राज्यसभा हे भारतीय लोकशाहीचा एक महत्त्वाचा भाग आहे आणि देशाच्या कारभारात महत्त्वाची भूमिका बजावते.

राज्यसभेविषयी अधिक माहिती:

• राज्यसभेची भूमिका:
  • राज्यसभा हे राज्यांचे प्रतिनिधित्व करते. त्यामुळे, राज्यांच्या हिताचे रक्षण करणे ही राज्यसभेची महत्त्वाची जबाबदारी आहे.
  • लोकसभेत मंजूर झालेल्या विधेयकांवर विचार करणे आणि आवश्यक असल्यास त्यात बदल सुचवणे, हे राज्यसभेचे कार्य आहे.
  • राज्यसभेला काही विशेष अधिकार आहेत, जसे की राज्य सूचीतील विषयांवर कायदे करण्याचा अधिकार आणि अखिल भारतीय सेवा तयार करण्याचा अधिकार.
• राज्यसभेचे सदस्य:
  • राज्यसभेचे सदस्य राज्यांच्या विधानसभा सदस्यांद्वारे निवडले जातात.
  • राष्ट्रपतींद्वारे नियुक्त केलेले १२ सदस्य कला, साहित्य, विज्ञान आणि समाजसेवा यांसारख्या क्षेत्रातील तज्ञ असतात.
  • राज्यसभेच्या सदस्याचा कार्यकाळ 6 वर्षांचा असतो.
• राज्यसभेचे महत्त्व:
  • राज्यसभा हे भारतीय लोकशाहीतील एक महत्त्वाचे सभागृह आहे.
  • राज्यसभा राज्यांचे हित जपते आणि कायद्यांच्या निर्मितीमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावते.
  • राज्यसभेमुळे कायद्यांवर अधिक चर्चा होते व ते अधिक परिपक्व होतात.
• राज्यसभेचे कामकाज:
  • राज्यसभेचे कामकाज हे संसदेच्या नियमांनुसार चालते.
  • राज्यसभेत विविध विषयांवर चर्चा होते आणि प्रश्न विचारले जातात.
  • राज्यसभेत विधेयके मंजूर करण्यासाठी सदस्यांचे मतदान घेतले जाते.

संयुक्त राष्ट्र संघटना

 संयुक्त राष्ट्र संघटना (United Nations) ही एक आंतरराष्ट्रीय संस्था आहे. या संघटनेची स्थापना 24 ऑक्टोबर 1945 रोजी झाली. संयुक्त राष्ट्र संघटनेची स्थापना दुसऱ्या महायुद्धानंतर आंतरराष्ट्रीय स्तरावर शांतता आणि सुरक्षितता राखण्यासाठी करण्यात आली.

संयुक्त राष्ट्र संघटनेची उद्दिष्टे:

 * आंतरराष्ट्रीय शांतता आणि सुरक्षितता राखणे.

 * राष्ट्रांमध्ये मैत्रीपूर्ण संबंध विकसित करणे.

 * आंतरराष्ट्रीय समस्या सोडवण्यासाठी सहकार्य करणे.

 * मानवी हक्कांचा आणि मूलभूत स्वातंत्र्यांचा आदर करणे.

 * राष्ट्रांच्या कृतींमध्ये सुसंवाद साधण्याचे केंद्र असणे.

संयुक्त राष्ट्र संघटनेची प्रमुख अंगे:

 * आमसभा (General Assembly): ही संयुक्त राष्ट्र संघटनेची मुख्य विचारविनिमय आणि धोरण-निर्मिती संस्था आहे.

 * सुरक्षा परिषद (Security Council): आंतरराष्ट्रीय शांतता आणि सुरक्षितता राखण्यासाठी जबाबदार आहे.

 * आर्थिक आणि सामाजिक परिषद (Economic and Social Council): आर्थिक, सामाजिक आणि पर्यावरणीय समस्यांवर काम करते.

 * आंतरराष्ट्रीय न्यायालय (International Court of Justice): राष्ट्रांमधील कायदेशीर विवादांवर निर्णय देते.

 * संयुक्त राष्ट्र सचिवालय (United Nations Secretariat): संयुक्त राष्ट्र संघटनेची प्रशासकीय शाखा आहे.

संयुक्त राष्ट्र संघटनेची विशेष संस्था:

 * जागतिक आरोग्य संघटना (WHO)

 * संयुक्त राष्ट्र बाल निधी (UNICEF)

 * संयुक्त राष्ट्र शैक्षणिक, वैज्ञानिक आणि सांस्कृतिक संघटना (UNESCO)

 * जागतिक बँक (World Bank)

 * आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधी (IMF)

संयुक्त राष्ट्र संघटनेचे महत्त्व:

संयुक्त राष्ट्र संघटना ही एक महत्त्वाची आंतरराष्ट्रीय संस्था आहे, जी जगभरातील शांतता, सुरक्षितता आणि विकासासाठी काम करते.

संयुक्त राष्ट्र संघटनेची भूमिका:

 * आंतरराष्ट्रीय शांतता आणि सुरक्षितता राखणे.

 * मानवी हक्कांचे संरक्षण करणे.

 * शाश्वत विकासाला प्रोत्साहन देणे.

 * मानवतावादी मदत पुरवणे.

 * आंतरराष्ट्रीय कायद्याचे पालन करणे.

संयुक्त राष्ट्र संघटनेविषयी अधिक माहिती खालीलप्रमाणे:

संयुक्त राष्ट्र संघटनेची स्थापना:

 * दुसऱ्या महायुद्धानंतर, जागतिक शांतता आणि सुरक्षितता राखण्यासाठी एका आंतरराष्ट्रीय संस्थेची गरज भासली.

 * त्यातूनच 24 ऑक्टोबर 1945 रोजी संयुक्त राष्ट्र संघटनेची स्थापना झाली.

 * या संघटनेची स्थापना 51 संस्थापक सदस्यांसह झाली.

संयुक्त राष्ट्र संघटनेची रचना:

 * आमसभा (General Assembly)

 * सुरक्षा परिषद (Security Council)

 * आर्थिक आणि सामाजिक परिषद (Economic and Social Council)

 * आंतरराष्ट्रीय न्यायालय (International Court of Justice)

 * संयुक्त राष्ट्र सचिवालय (United Nations Secretariat)

संयुक्त राष्ट्र संघटनेची विशेष संस्था:

 * जागतिक आरोग्य संघटना (WHO)

 * संयुक्त राष्ट्र बाल निधी (UNICEF)

 * संयुक्त राष्ट्र शैक्षणिक, वैज्ञानिक आणि सांस्कृतिक संघटना (UNESCO)

 * जागतिक बँक (World Bank)

 * आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधी (IMF)

संयुक्त राष्ट्र संघटनेची भूमिका:

 * आंतरराष्ट्रीय शांतता आणि सुरक्षितता राखणे.

 * मानवी हक्कांचे संरक्षण करणे.

 * शाश्वत विकासाला प्रोत्साहन देणे.

 * मानवतावादी मदत पुरवणे.

 * आंतरराष्ट्रीय कायद्याचे पालन करणे.

संयुक्त राष्ट्र संघटनेचे महत्त्व:

 * संयुक्त राष्ट्र संघटना ही एक महत्त्वाची आंतरराष्ट्रीय संस्था आहे, जी जगभरातील शांतता, सुरक्षितता आणि विकासासाठी काम करते.

 * ही संघटना आंतरराष्ट्रीय स्तरावर सहकार्य आणि संवाद वाढवते.

 * संयुक्त राष्ट्र संघटना जगातील अनेक समस्या सोडवण्यासाठी प्रयत्न करते.

संयुक्त राष्ट्र संघटनेची काही महत्त्वाची कार्ये:

 * शांतता रक्षण करणे.

 * निवडणूक सहाय्य करणे.

 * मानवी हक्कांचे निरीक्षण करणे.

 * पर्यावरण रक्षण करणे.

 * गरीबी निर्मूलन करणे.

संयुक्त राष्ट्र संघटना ही जगातील एक महत्त्वाची संस्था आहे, जी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर शांतता, सुरक्षि

तता आणि विकासासाठी कार्य करते.

रेड क्रॉस संघटना

 रेड क्रॉस ही एक आंतरराष्ट्रीय मानवतावादी संघटना आहे, जी मानवी जीवनाचे रक्षण करण्यासाठी आणि लोकांना मदत करण्यासाठी कार्यरत आहे. रेड क्रॉसची स्थापना 1863 मध्ये हेन्री ड्युनांट यांनी केली.

रेड क्रॉसची उद्दिष्टे:

 * युद्ध, नैसर्गिक आपत्ती आणि इतर आपत्कालीन परिस्थितीत लोकांना मदत करणे.

 * आरोग्य सेवा पुरवणे.

 * मानवी मूल्यांचा प्रचार करणे.

 * आंतरराष्ट्रीय मानवतावादी कायद्याचा प्रसार करणे.

रेड क्रॉसची कार्ये:

 * युद्धात जखमी झालेल्या सैनिकांची आणि नागरिकांची काळजी घेणे.

 * नैसर्गिक आपत्तीत लोकांना मदत करणे, जसे की अन्न, पाणी आणि निवारा पुरवणे.

 * आरोग्य सेवा पुरवणे, जसे की लसीकरण आणि प्रथमोपचार.

 * मानवी मूल्यांचा प्रचार करणे, जसे की शांतता, सहिष्णुता आणि सहानुभूती.

 * आंतरराष्ट्रीय मानवतावादी कायद्याचा प्रसार करणे, ज्यामुळे युद्धात आणि इतर आपत्कालीन परिस्थितीत लोकांना संरक्षण मिळते.

रेड क्रॉसची रचना:

 * आंतरराष्ट्रीय रेड क्रॉस समिती (ICRC): युद्धात आणि इतर आपत्कालीन परिस्थितीत लोकांना मदत करते.

 * आंतरराष्ट्रीय रेड क्रॉस आणि रेड क्रिसेंट फेडरेशन (IFRC): राष्ट्रीय रेड क्रॉस आणि रेड क्रिसेंट संस्थांना मदत करते.

 * राष्ट्रीय रेड क्रॉस आणि रेड क्रिसेंट संस्था: जगभरातील 192 देशांमध्ये कार्यरत आहेत.

भारतातील रेड क्रॉस:

 * भारतीय रेड क्रॉस सोसायटी (IRCS) 1920 मध्ये स्थापन झाली.

 * IRCS देशभरात आपत्कालीन परिस्थितीत लोकांना मदत करते आणि आरोग्य सेवा पुरवते.

 * IRCS मानवी मूल्यांचा प्रचार करते आणि तरुणांना स्वयंसेवक म्हणून प्रशिक्षण देते.

रेड क्रॉसचे महत्त्व:

रेड क्रॉस ही एक महत्त्वाची मानवतावादी संघटना आहे, जी जगभरातील लोकांना मदत करते. रेड क्रॉसचे स्वयंसेवक निस्वार्थपणे काम करतात आणि गरजू लोकांना मदत करण्यासाठी नेहमी तयार असतात.

इतिहास आणि स्थापना:

 * रेड क्रॉसची स्थापना हेन्री ड्युनांट यांनी 1863 मध्ये जिनिव्हा, स्वित्झर्लंड येथे केली.

 * 1859 मध्ये सॉल्फेरिनोच्या लढाईत जखमी झालेल्या सैनिकांची दुर्दशा पाहून त्यांना खूप दुःख झाले, आणि यातूनच या संस्थेची स्थापना झाली.

 * रेड क्रॉसचे चिन्ह हे स्वित्झर्लंडच्या ध्वजाच्या उलट रंगात आहे, म्हणजेच पांढऱ्या पार्श्वभूमीवर लाल क्रॉस.

मूलभूत तत्त्वे:

रेड क्रॉसची सात मूलभूत तत्त्वे आहेत:

 * मानवता

 * निःपक्षपातीपणा

 * तटस्थता

 * स्वातंत्र्य

 * स्वयंसेवा

 * एकता

 * सार्वत्रिकता

कार्यक्षेत्र:

 * युद्ध आणि सशस्त्र संघर्षांमध्ये जखमी आणि आजारी सैनिकांना मदत करणे.

 * नैसर्गिक आपत्ती आणि आपत्कालीन परिस्थितीत मदत करणे.

 * आरोग्य सेवा आणि प्रथमोपचार प्रशिक्षण देणे.

 * रक्तदान मोहिमा आयोजित करणे.

 * मानवतावादी कायद्याचा प्रसार करणे.

 * रेड क्रॉस संस्था लोकांच्या जीवनात मोलाची मदत करते.

 * हे एक स्वयंसेवी संस्था आहे.

चिन्ह आणि ओळख:

 * रेड क्रॉसचे चिन्ह हे पांढऱ्या पार्श्वभूमीवर लाल क्रॉस आहे.

 * मुस्लिम देशांमध्ये, रेड क्रिसेंट हे चिन्ह वापरले जाते.

 * हे चिन्ह मानवतावादी मदतीचे प्रतीक आहे.

आंतरराष्ट्रीय स्तरावर सन्मान:

 * रेड क्रॉस संस्थेला तीन वेळा नोबेल शांतता पुरस्कार मिळाला आहे.

   * 1917

   * 1944

   * 1963

 * हे संस्थेच्या कार्याचे महत्त्व दर्शवते.