स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 171-180

 स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 171-180

 Scolarship pariksha test 171


https://www.vkbeducation.com/2024/08/scolarship-pariksha-test-171.html





Scolarship pariksha test 172 iayata athavai

https://www.vkbeducation.com/2024/08/scolarship-pariksha-test-172-iayata.html





स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 173

https://www.vkbeducation.com/2024/08/173.html





स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 174

https://www.vkbeducation.com/2024/08/174.html





स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 175

https://www.vkbeducation.com/2024/08/175.html





स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 180

https://www.vkbeducation.com/2024/08/180.html






स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 179

https://www.vkbeducation.com/2024/08/179.html






स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 178

https://www.vkbeducation.com/2024/08/178.html






स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 177

https://www.vkbeducation.com/2024/08/177.html






स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 176

https://www.vkbeducation.com/2024/08/176.html

Scolarship pariksha test 161-170

 Scolarship pariksha test 161-170

 स्कॉलरशिप परीक्षा टेस्ट 162


https://www.vkbeducation.com/2024/07/162_22.html


स्कॉलरशिप परीक्षा टेस्ट 163 इयत्ता आठवी

https://www.vkbeducation.com/2024/07/163_26.html


स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 164

https://www.vkbeducation.com/2024/07/164_28.html


स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 165

https://www.vkbeducation.com/2024/07/165_29.html


स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 166

https://www.vkbeducation.com/2024/07/166_29.html


स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 167

https://www.vkbeducation.com/2024/07/167_30.html


स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 168

https://www.vkbeducation.com/2024/07/168_31.html


स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 169

https://www.vkbeducation.com/2024/07/169_31.html


स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 161

https://www.vkbeducation.com/2024/07/161.html


स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 170

https://www.vkbeducation.com/2024/08/170.html

स्कॉलरशिप परीक्षा टेस्ट 91-100

 स्कॉलरशिप परीक्षा टेस्ट 91

https://www.vkbeducation.com/p/91_10.html

स्कॉलरशिप/नवोदय परीक्षा टेस्ट 92
https://www.vkbeducation.com/p/92_15.html

स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 93
https://www.vkbeducation.com/p/93_16.html

स्कॉलरशिप/नवोदय परीक्षा टेस्ट 94
https://www.vkbeducation.com/p/94_20.html

स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 95
https://www.vkbeducation.com/p/95_21.html

स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 96
https://www.vkbeducation.com/p/96_31.html

स्कॉलरशिप परीक्षा टेस्ट 97
https://www.vkbeducation.com/p/97_31.html

स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 98
https://www.vkbeducation.com/p/98_31.html

स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 99
https://www.vkbeducation.com/p/99_31.html

स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 100
https://www.vkbeducation.com/p/100_31.html


राजमाता जिजाऊ


      

           *राजमाता जिजाऊ*

   *जिजाबाई शहाजीराजे भोसले*


   *जन्म : १२ जानेवारी १५९८*

(सिंदखेडराजा,बुलढाणा, महाराष्ट्र)


    *मृत्यू : १७ जून १६७४*

   (पाचड, रायगडचा पायथा)


वडील : लखुजीराव जाधव

आई : म्हाळसाबाई उर्फ 

           गिरिजाबाई

पती : शहाजीराजे भोसले

संतती : छत्रपती शिवाजीराजे भोसले, संभाजी शहाजी भोसले

राजघराणे : भोसले

चलन : होन

जिजाबाई (इतर नावे: जिजामाता, जिजाऊ, राजमाता, माँसाहेब, इत्यादी) ह्या मराठा साम्राज्याचे संस्थापक छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या आई होत्या. सिंदखेडचे लखुजी जाधव हे जिजाबाईंचे वडील व आईचे नाव म्हाळसाबाई होते. जाधव हे देवगिरीच्या यादव घराण्याचे वंशज होते. डिसेंबर इ.स. १६०५ मध्ये जिजाबाईंचा शहाजीराजांशी दौलताबाद येथे विवाह झाला.


🔱 *भोसले व जाधवांचे वैर*

                   पुढे लखुजी जाधव व शहाजीराजे भोसले यांच्यात राजकीय बेबनाव निर्माण झाला, एकदा एक हत्ती पिसाळला होता, हत्तीस पकडण्यास २ पथके तयार केली पहिले जाधवांचे त्याचे नेतॄत्व दत्ताजीराव जाधव लखुजी जाधव यांचा मुलगा व जिजाबाई यांचा भाऊ. दुसरे पथक भोसले यांचे त्याचे नेतृत्व शरफोजी भोसले शहाजीराजे भोसले यांचे बंधू करत होते. यात दोघांचे भांडण झाले व संभाजी भोसले यांनी दत्ताजीराव जाधवास ठार केले. हे लखुजी जाधवास समजताच त्यांनी रागाने संभाजी भोसले यांस ठार केले. हे सर्व शहाजीराजांना समजताच ते समशेर घेऊन सासर्‍यावर चालून आले यात शहाजीराजे भोसल्यांच्या दंडावर वार लागला.

                          या प्रसंगानंतर जिजाबाईंनी आपल्या पतीशी एकनिष्ठ राहत आपल्या माहेराशी संबंध तोडले. नात्यांना, भावनांना बाजूला सारून आपल्या कर्तव्यात कसल्याही प्रकारचा कसूर न होऊ देता धैर्याने आणि खंबीरपणे आल्या प्रसंगाला सामोरे जाण्याचा जिजाबाईंचा हा गुण शिवाजी राजांत पुरेपूर उतरला होता.


🌀 *अपत्ये*

              जिजाबाईंना एकूण आठ अपत्ये होती. त्यापैकी सहा मुली व दोन मुलगे होते. त्यांचा थोरला मुलगा संभाजी हा शहाजी राजांजवळ वाढला तर शिवाजी राजांची संपूर्ण जबाबदारी जिजाबाईंवर होती.

                     जिजाबाईंना पहिले अपत्य झाले त्याचे नाव तो सहा महिन्याचा झाल्यानंतर आपल्या मृत दीराच्या नावाप्रमाणे संभाजी ठेवले. त्‍यानंतर त्यांना ४ मुले झाली; चारही दगावली. ७ वर्षाचा काळ निघून गेला. १९ फेब्रुवारी १६३०, फाल्गुन वद्य तृतीया, शके १५५१ या दिवशी सूर्यास्ताच्या वेळी शिवनेरी येथे जिजाबाई यांना मुलगा झाला. मुलाचे नाव शिवाजी ठेवले.


⚜ *मुलाचे संगोपन व राजकारभार*

              शिवाजी राजे १४ वर्षांचे असताना शहाजीराजांनी त्यांच्या हाती पुण्याची जहागीर सुपूर्त केली. अर्थातच जहागीरीची वहिवाट लावण्याची जबाबदारी जिजाबाईंवर येऊन पडली. कुशल अधिकार्‍यांसमवेत जिजाबाई आणि शिवाजी राजे पुण्यात येऊन दाखल झाले. निजामशाही, आदिलशाही आणि मुघलांच्या सततच्या स्वार्‍यांमुळे पुण्याची अवस्था अतिशय भीषण होती. अशा प्रतिकूल परिस्थितीत त्यांनी दादोजी कोंडदेव यांच्या सोबत नेटाने पुणे शहराचा पुनर्विकास केला. सोन्याचा नांगर घडवून त्यांनी शेतजमीन नांगरली, स्थानिक लोकांना अभय दिले. शिवाजी राजांच्या शिक्षणाची जबाबदारी पेलली. जिजाबाईंनी शिवाजी राजांना पारतंत्र्यात सुरू झालेल्या आणि  रामायण, महाभारतातील गोष्टी सांगितल्या. सीतेचे हरण करणार्‍या रावणाचा वध करणारा राम किती पराक्रमी होता, बकासुराचा वध करून दुबळ्या लोकांची सुटका करणारा भीम किती पराक्रमी होता, वगैरे. जिजाबाईंनी दिलेल्या या संस्कारांमुळेच .शिवाजीराजे घडले. जिजाबाईंनी नुसत्याच गोष्टी सांगितल्या नाहीत तर सदरेवर शेजारी बसवून राजकारणाचे पहिले धडेही दिले.

                     शिवरायांच्या मनात कर्तृत्वाची ठिणगी टाकतानाच जिजाबाईंनी त्यांना राजनीतीही शिकविली. समान न्याय देण्याची वृत्ती आणि अन्याय करणाऱ्याला कठोरात कठोर शिक्षा देण्याचे धाडस दिले . शस्त्रास्त्रांच्या प्रशिक्षणावर स्वत: बारकाईने लक्ष ठेवले . शहाजीराजांची कैद व सुटका, अफझलखानाचे संकट, आग्रा येथून सुटका अशा अनेक प्रसंगांत शिवरायांना जिजाबाईंचे मार्गदर्शन लाभले. शिवराय मोठ्या मोहिमांवर असताना, खुद्द जिजाबाई राज्यकारभारावर बारीक लक्ष ठेवत असत. आपल्या जहागिरीत त्या जातीने लक्ष घालत. सदरेवर बसून स्वत: तंटे सोडवत.


🔮 *जीवन*

                 शहाजी राजे बंगळूरात वास्तव्यास असतांना शिवाजीराजांच्या आई व वडिलांची चोख जबाबदारी जिजाबाईंनी मोठया कौशल्याने पेलली. सईबाईंच्या पश्चात संभाजी राजांचीही संपूर्ण जबाबदारी त्यांनी उचलली.

                   राजांच्या प्रथम पत्‍नी, सईबाईंचे भाऊ बजाजी निंबाळकर यांना जुलमाने बाटवण्यात आले होते. त्यांची हिंदू धर्मात परत येण्याची इच्छा होती, राजांचाही त्याला पाठिंबा होता. या धर्मराजकारणात जिजाबाई राजांच्या पाठीशी ठाम उभ्या राहिल्या. एवढेच नव्हे तर राजांची कन्या सखुबाईंना, बजाजी निंबाळकरांच्या मुलाला देऊन त्यांनी राज-सोयरीक साधली आणि बजाजींना पूर्णपणे धर्मात परत घेतले. या संपूर्ण प्रकरणात त्यांचा द्रष्टेपणा व सहिष्णूता दिसून येते.

              राजांच्या सर्व स्वार्‍यांचा, लढायांचा तपशील त्या ठेवत. त्यांच्या खलबतांत, सल्ला मसलतीत भाग घेत. राजांच्या गैरहजेरीत स्वत: राज्याची धुरा वहात. शिवाजी राजे आग्र्याच्या कैदेत असताना राज्याची पूर्णत: जबाबदारी उतारवयातही जिजाबाईंनी कौशल्याने निभावून नेली.

                        शिवाजी राजांचा राज्याभिषेक व हिंदवी स्वराज्याची स्थापना पाहून राज्याभिषेकानंतर बारा दिवसांनी १७ जून, इ.स. १६७४ ला त्यांनी स्वतंत्र हिंदवी स्वराज्यात शेवटचा श्वास घेतला, आपल्या वयाच्या ८० व्या वर्षी जिजाबाईंचे रायगडाच्या पायथ्याशी असलेल्या पाचाड गावी वृद्धापकाळाने निधन झाले,या गावी राजमाता जिजाबाईंची समाधी आहे.

                 जिजाबाई ही आपल्या मनात तयार असलेली हिंदवी स्वराज्याची संकल्पना प्रत्यक्षात साकार करण्यासाठी छत्रपती शिवरायांना ज्ञान, चारित्र्य, चातुर्य, संघटन व पराक्रम अशा राजस व सत्त्वगुणांचे बाळकडू देणार्‍या राजमाता होय.


📚 *पुस्तके*

                  राजमाता जिजाबाईंचे गुणवर्णन करणारी अनेक पुस्तके आहेत, त्यांपैकी काही ही-


जिजाऊंची निष्ठा (काव्यसंग्रह, कवयित्री - मेधा टिळेकर

जेधे शकावली

शिवभारत

जिजाऊ (डॉ प्रतिमा इंगोले )

जिजाई : मंदा खापरे 

गाऊ जिजाऊस आम्ही : इंद्रजीत भालेराव

अग्निरेखा


🎞 *चित्रपट*

                  जिजाबाईंची भूमिका असणारे अनेक मराठी चित्रपट व मराठी नाटके आहेत. शिवाजी राजांवरच्या चित्रपट-नाटकांत जिजाबाईंचे पात्र बहुधा असते. परंतु जिजाबाईंवर स्वतंत्र असे फारच थोडे चित्रपट निघाले, त्यांपैकी काही हे :-


राजमाता जिजाऊ (दिग्दर्शक - यशवंत भालकर)

स्वराज्यजननी जिजामाता (दूरचित्रवाणी मालिका, निर्माते : अमोल कोल्हे)


  *जय जिजाऊ...जय शिवराय*


  

स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 231 -240

 स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 231

https://www.vkbeducation.com/2024/11/231.html


स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 232

https://www.vkbeducation.com/2024/11/232.html


स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 233

https://www.vkbeducation.com/2024/11/233.html


Scholarship Navodaya exam test 234

https://www.vkbeducation.com/2024/11/scholarship-navodaya-exam-test-234.html


Scholarship Navodaya exam test 235

https://www.vkbeducation.com/2024/11/scholarship-navodaya-exam-test-234_23.html


स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 236

https://www.vkbeducation.com/2024/11/236.html


स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 237

https://www.vkbeducation.com/2024/11/237.html


स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 238

https://www.vkbeducation.com/2024/11/238.html


Scholarship Navodaya exam test 240

https://www.vkbeducation.com/2024/12/scholarship-navodaya-exam-test-240.html


स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 239

https://www.vkbeducation.com/2024/12/239.html

स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 221-230

 स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 221 समानार्थी शब्द

https://www.vkbeducation.com/2024/10/221.html


स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 222

https://www.vkbeducation.com/2024/10/222.html


Scholarship Navodaya exam test 223

https://www.vkbeducation.com/2024/10/scholarship-navodaya-exam-test-223.html


Scolarship navoday Pariksha test 224

https://www.vkbeducation.com/2024/10/scolarship-navoday-pariksha-test-224.html


स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 225

https://www.vkbeducation.com/2024/10/225.html


Scholarship Navodaya exam test 226

https://www.vkbeducation.com/2024/10/scholarship-navodaya-exam-test.html


स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 227

https://www.vkbeducation.com/2024/11/227.html


स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 228

https://www.vkbeducation.com/2024/11/227_14.html


स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 229

https://www.vkbeducation.com/2024/11/229.html


स्कॉलरशिप नवोदय परीक्षा टेस्ट 230

https://www.vkbeducation.com/2024/11/230.html

प्रज्ञाशोध परीक्षा टेस्ट 51-60,


लिंक वरती क्लिक करा व टेस्ट सोडवा..


 प्रज्ञाशोध परीक्षा टेस्ट 60

https://www.vkbeducation.com/2024/10/60.html


प्रज्ञाशोध परीक्षा टेस्ट 59

https://www.vkbeducation.com/2024/10/59.html


प्रज्ञाशोध परीक्षा टेस्ट 58

https://www.vkbeducation.com/2024/10/58.html


प्रज्ञाशोध परीक्षा टेस्ट 57

https://www.vkbeducation.com/2024/10/57.html


प्रज्ञाशोध परीक्षा टेस्ट 56

https://www.vkbeducation.com/2024/10/56.html


प्रज्ञाशोध परीक्षा टेस्ट 55

https://www.vkbeducation.com/2024/10/55.html


प्रज्ञाशोध परीक्षा टेस्ट 54

https://www.vkbeducation.com/2024/10/54.html


प्रज्ञाशोध परीक्षा टेस्ट 53

https://www.vkbeducation.com/2024/10/53.html


प्रज्ञाशोध परीक्षा टेस्ट 52

https://www.vkbeducation.com/2024/10/52.html


प्रज्ञाशोध परीक्षा टेस्ट 51

https://www.vkbeducation.com/2024/10/51.html

मास्टर दा सूर्य सेन


     

  *मास्टर दा सूर्य सेन* 

    (चटगांव सशस्त्र क्रांति के नायक)

                                                                     *जन्म : 22 मार्च, 1894*

(चटगाँव, अविभाजित बंगाल, ब्रिटिश भारत)

                                                                        *मृत्यु : 12 जनवरी, 1934*

(बंगाल, आज़ाद भारत)

                                                                        अन्य नाम : मास्टर सूर्य सेन                                                            अभिभावक : रामनिरंजन

नागरिकता : भारतीय

प्रसिद्धि : स्वतंत्रता सेनानी

विद्यालय : 'बहरामपुर कॉलेज', बहरामपुर

शिक्षा : बी. ए.

विशेष योगदान : वर्ष 1923 तक मास्टर सूर्य सेन ने चटगाँव के कोने-कोने में क्रांति की अलख जगा दी थी।

अन्य जानकारी : आपने 23 दिसम्बर, 1923 को चटगाँव में आसाम-बंगाल रेलवे के ट्रेजरी ऑफिस को लूटा। उन्हें सबसे बड़ी सफलता 'चटगाँव आर्मरी रेड' के रूप में मिली थी।

                                             भारत की स्वतंत्रता के लिए संघर्ष करने वाले प्रसिद्ध क्रांतिकारियों और अमर शहीदों में गिने जाते हैं। भारत भूमि पर अनेकों शहीदों ने क्रांति की वेदी पर अपने प्राणों की आहुति देकर आज़ादी की राहों को रोशन किया है। इन्हीं में से एक सूर्य सेन 'नेशनल हाईस्कूल' में उच्च स्नातक शिक्षक के रूप में कार्यरत थे, जिस कारण लोग उन्हें प्यार से 'मास्टर दा' कहते थे। "चटगाँव आर्मरी रेड" के नायक मास्टर सूर्य सेन ने अंग्रेज़ सरकार को सीधे चुनौती दी थी। सरकार उनकी वीरता और साहस से इस प्रकार हिल गयी थी की जब उन्हें पकड़ा गया, तो उन्हें ऐसी हृदय विदारक व अमानवीय यातनाएँ दी गईं, जिन्हें सुनकर ही रोंगटे खड़े हो जाते हैं।                                    🔥 *क्रांतिकारी गतिविधियाँ*

युवा सूर्य सेन के हृदय में स्वतंत्रता प्राप्ति की भावना दिन-प्रतिदिन बलवती होती जा रही थी। इसीलिए वर्ष 1918 में चटगाँव वापस आकर उन्होंने स्थानीय स्तर पर युवाओं को संगठित करने के लिए "युगांतर पार्टी" की स्थापना की" अधिकतर लोग यह मानते थे कि तत्कालीन युवा वर्ग केवल हिंसात्मक संघर्ष ही करना चाहता था, जो कि पूर्णत: गलत था। स्वयं सूर्य सेन ने भी जहाँ एक और युवाओं को संगठित किया, वहीँ वह 'भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस' जैसे अहिंसक दल के साथ भी जुड़े थे। वे 'भारतीय राष्ट्रिय कांग्रेस' की चटगाँव ज़िला कमेटी के अध्यक्ष भी चुने गए थे। अपने देशप्रेमी संगठन के कार्य के साथ ही साथ वह नंदनकानन के सरकारी स्कूल में शिक्षक भी नियुक्त हुए और यहीं से "मास्टर दा" के नाम से लोकप्रिय हो गए। नंदनकानन के बाद में वह चन्दनपुरा के 'उमात्रा स्कूल' के भी शिक्षक रहे।


💥 *गुरिल्ला युद्ध का निश्चय*

वर्ष 1923 तक "मास्टर दा" ने चटगाँव के कोने-कोने में क्रांति की अलख जगा दी। साम्राज्यवादी सरकार क्रूरतापूर्वक क्रांतिकारियों के दमन में लगी हुई थी। साधनहीन युवक एक ओर अपनी जान हथेली पर रखकर निरंकुश साम्राज्य से सीधे संघर्ष रहे थे तो वहीं दूसरी और उन्हें धन और हथियारों की कमी भी सदा बनी रहती थी। इसी कारण मास्टर सूर्य सेन ने सीमित संसाधनों को देखते हुए सरकार से गुरिल्ला युद्ध करने का निश्चय किया और अनेक क्रांतिकारी घटनाओं को अंजाम दिया। उन्हें पहली सफलता तब मिली, जब उन्होंने दिन-दहाड़े 23 दिसम्बर, 1923 को चटगाँव में आसाम-बंगाल रेलवे के ट्रेजरी ऑफिस को लूटा। किन्तु उन्हें सबसे बड़ी सफलता 'चटगाँव आर्मरी रेड' के रूप में मिली, जिसने अंग्रेज़ सरकार को झकझोर कर रख दिया। यह सरकार को खुला सन्देश था की भारतीय युवा मन अब अपने प्राण देकर भी दासता की बेड़ियों को तोड़ देना चाहता है।


🌀 *'भारतीय प्रजातान्त्रिक सेना' का गठन*

सूर्य सेन ने युवाओं को संगठित कर "भारतीय प्रजातान्त्रिक सेना" नामक एक सेना का संगठन किया। उनके नेतृत्व में क्रांतिकारियों के दल ने, जिसमें गणेश घोष, लोकनाथ बल, निर्मल सेन, अम्बिका चक्रवर्ती, नरेश राय, शशांक दत्त, अरधेंधू दस्तीदार, तारकेश्वर दस्तीदार, हरिगोपाल बल, अनंत सिंह, जीवन घोषाल और आनंद गुप्ता जैसे वीर युवक और प्रीतिलता वादेदार व कल्पना दत्त जैसी वीर युवतियाँ भी थीं। यहाँ तक की एक चौदह वर्षीय किशोर सुबोध राय भी अपनी जान पर खेलने गया।


🔫 *सैनिक शस्त्रागार की लूट*

पूर्व योजनानुसार 18 अप्रैल, 1930 को सैनिक वस्त्रों में इन युवाओं ने गणेश घोष और लोकनाथ बल के नेतृत्व में दो दल बनाये। गणेश घोष के दल ने चटगाँव के पुलिस शस्त्रागार पर और लोकनाथ जी के दल ने चटगाँव के सहायक सैनिक शस्त्रागार पर कब्ज़ा कर लिया। किन्तु दुर्भाग्यवश उन्हें बंदूकें तो मिलीं, किंतु उनकी गोलियाँ नहीं मिल सकीं। क्रांतिकारियों ने टेलीफ़ोन और टेलीग्राफ़ के तार काट दिए और रेलमार्गों को अवरुद्ध कर दिया। एक प्रकार से चटगाँव पर क्रांतिकारियों का ही अधिकार हो गया। तत्पश्चात् यह दल पुलिस शस्त्रागार के सामने इकठ्ठा हुआ, जहाँ मास्टर सूर्य सेन ने अपनी इस सेना से विधिवत सैन्य सलामी ली, राष्ट्रीय ध्‍वज फहराया और भारत की अस्थायी सरकार की स्थापना की।                              🔫 *अंग्रेज़ सैनिकों से संघर्ष*

इस दल को अंदेशा था की इतनी बड़ी घटना पर अंग्रेज़ सरकार तिलमिला जायेगी, इसीलिए वह गोरिल्ला युद्ध हेतु तैयार थे। इसी उद्देश्य के लिए यह लोग शाम होते ही चटगाँव नगर के पास की पहाड़ियों में चले गए, किन्तु स्थिति दिन पर दिन कठिनतम होती जा रही थी। बाहर अंग्रेज़ पुलिस उन्हें हर जगह ढूँढ रही थी। वहीं जंगली पहाड़ियों पर क्रांतिकारियों को भूख-प्यास व्याकुल किये हुए थी। अंतत: 22 अप्रैल, 1930 को हज़ारों अंग्रेज़ सैनिकों ने जलालाबाद पहाड़ियों को घेर लिया, जहाँ क्रांतिकारियों ने शरण ले रखी थी। ऐसी विपरीत परिस्थितियों में भी क्रांतिकारियों ने समर्पण नहीं किया और हथियारों से लेस अंग्रेज़ सेना से गोरिल्ला युद्ध छेड़ दिया। इन क्रांतिकारियों की वीरता और गोरिल्ला युद्ध-कोशल का अंदाजा इसी से लगाया जा सकता है कि इस जंग में जहाँ 80 से भी ज़्यादा अंग्रेज़ सैनिक मरे गए, वहीं मात्र 12 क्रांतिकार ही शहीद हुए। इसके बाद मास्टर सूर्य सेन किसी प्रकार अपने कुछ साथियों सहित पास के गाँव में चले गए। उनके कुछ साथी कलकत्ता (वर्तमान कोलकाता) चले गए, लेकिन इनमें से कुछ दुर्भाग्य से पकडे भी गए।


अंग्रेज़ पुलिस किसी भी तरह से सूर्य सेन को पकड़ना चाहती थी। वह हर तरफ़ उनकी तलाश कर रही थी। सरकार ने सूर्य सेन पर दस हज़ार रुपये का इनाम भी घोषित कर दिया। जब सूर्य सेन पाटिया के पास एक विधवा स्त्री सावित्री देवी के यहाँ शरण ले रखी थी, तभी 13 जून, 1932 को कैप्टेन कैमरून ने पुलिस व सेना के साथ उस घर को घेर लिया। दोनों और से गोलीबारी हुई, जिसमें कैप्टेन कैमरून मारा गया और सूर्य सेन अपने साथियों के साथ इस बार भी सुरक्षित निकल गए। इतना दमन और कठिनाइयाँ भी इन क्रांतिकारी युवाओं को डिगा नहीं सकीं और जो क्रांतिकारी बच गए थे, उन्होंने दोबारा खुद को संगठित कर लिया और अपनी साहसिक घटनाओं द्वारा सरकार को छकाते रहे। ऐसी अनेक घटनाओं में वर्ष 1930 से 1932 के बीच 22 अंग्रेज़ अधिकारी और उनके लगभग 220 सहायकों की हत्याएँ की गयीं।


⛓️ *मित्र का धोखा और गिरफ्तारी*

इस दौरान मास्टर सूर्य सेन ने अनेक संकट उठाए। उनके अनेक प्रिय साथी पकडे गए और अनेकों ने यातनाएँ सहने के बजाय आत्महत्या कर ली। स्वयं सूर्य सेन एक स्थान से दूसरे स्थान पर जाते रहते और अपनी पहचान छुपाने के लिए नए-नए वेश बनाते। न तो उनके खाने का ठिकाना था और न ही सोने का, लेकिन उन्होंने हिम्मत नहीं हारी। किन्तु दुर्भाग्यवश उन्हीं का एक धोखेबाज साथी, जिसका नाम नेत्र सेन था, ईनाम के लालच में अंग्रेज़ों से मिल गया। जब मास्टर सूर्य सेन उसके घर में शरण लिए हुए थे, तभी उसकी मुखबिरी पर 16 फ़रवरी, 1933 को उनको पुलिस ने गिरफ्तार कर लिया। इस प्रकार भारत का महान् नायक पकड़ा गया। नेत्र सेन की पत्नी अपने पति के इस दुष्कर्म पर

 इतनी अधिक दु:खी और लज्जित हुई कि जब उसके घर में उसी के सामने ही एक देशप्रेमी ने उसके पति की हत्या कर दी तो उसने कोई विरोध नहीं किया। यहाँ तक की जब पुलिस जाँच करने आई तो उसने निडरता से कहा- "तुम चाहो तो मेरी हत्या कर दो, किन्तु तब भी मैं अपने पति के हत्यारे का नाम नहीं बताऊँगी, क्योंकि मेरे पति ने सूर्य सेन जैसे भारत माता के सच्चे सपूत को धोखा दिया था, जिसे सभी प्रेम करते हैं और सम्मान देते हैं। ऐसा करके मेरे पति ने भारत माता का शीश शर्म से झुका दिया है।"                                                                       🕯️ *शहादत*

सूर्य सेन के प्रमुख साथी तारकेश्वर दस्तीदार ने अब "युगांतर पार्टी" की चटगाँव शाखा का नेतृत्व संभाल लिया। उन्होंने मास्टर सूर्य सेन को अंग्रेज़ों से छुड़ाने की योजना बनाई, लेकिन योजना पर अमल होने से पहले ही यह भेद खुल गया और तारकेश्वर, कल्पना दत्ता व अपने अन्य साथियों के साथ पकड़ लिए गए। सरकार ने सूर्य सेन, तारकेश्वर दस्तीदार और कल्पना पर मुकदमा चलाने के लिए विशेष न्यायालयों की स्थापना की। 12 जनवरी, 1934 को सूर्य सेन को तारकेश्वर के साथ फाँसी की सज़ा दी गई, लेकिन फाँसी से पूर्व उन्हें ऐसी अमानवीय यातनाएँ दी गयीं। निर्दयतापूर्वक हथोड़े से उनके दांत तोड़ दिए गए, नाखून खींच लिए गए, हाथ-पैर जोड़-तोड़ दिए गए और जब वह बेहोश हो गए तो उन्हें अचेतावस्था में ही खींचकर फाँसी के तख्ते तक लाया गया। क्रूरता और अपमान की पराकाष्ठा यह थी की उनकी मृत देह को भी उनके परिजनों को नहीं सोंपा गया और उसे धातु के बक्से में बंद करके 'बंगाल की खाड़ी' में फेंक दिया गया।


📝 *अंतिम पत्र*

मास्टर सूर्य सेन जी ने 11 जनवरी को अपने एक मित्र को अंतिम पत्र लिखा था कि- "मृत्यु मेरा द्वार खटखटा रही है। मेरा मन अनंत की और बह रहा है। मेरे लिए यह वो पल है, जब मैं मृत्यु को अपने परम मित्र के रूप में अंगीकार करूँ। इस सौभाग्यशील, पवित्र और निर्णायक पल में मैं तुम सबके लिए क्या छोड़ कर जा रहा हूँ? सिर्फ़ एक चीज़ - मेरा स्वप्न, मेरा सुनहरा स्वप्न, स्वतंत्र भारत का स्वप्न। प्रिय मित्रों, आगे बढ़ो और कभी अपने कदम पीछे मत खींचना। उठो और कभी निराश मत होना। सफलता अवश्य मिलेगी।" अंतिम समय में भी उनकी आँखें स्वर्णिम भविष्य का स्वप्न देख रही थीं।


🗽 *स्मारक*

चटगाँव की सेन्ट्रल जेल में फाँसी के जिस तख्ते पर सूर्य सेन और तारकेश्वर दस्तीदार को फाँसी दी गयी थी, उसे बंगलादेश की सरकार ने सूर्य सेन जी का स्मारक घोषित किया है।

भारत में कोलकाता मेट्रो के एक स्टेशन का नाम भी उनके नाम पर "मास्टर दा सूर्य सेन" रखा गया है।

सिलीगुड़ी में उनके नाम पर एक पार्क भी है, जिसका नाम "सूर्य सेन पार्क" है और जहाँ उनकी मूर्ती भी स्थापित है।

18 अप्रैल, 2010 को 'चत्तल सेवा समिति' ने बारासात स्टेडियम में सूर्य सेन की कांस्य प्रतिमा स्थापित की, जिसका लोकार्पण मास्टर सूर्य सेन के ही एक साथी विनोद बिहारी चौधरी ने किया था।

2010 में ही प्रसिद्ध फ़िल्म निर्देशक आशुतोष गोवारिकर ने 'चटगाँव विद्रोह' पर आधारित मानिनी चटर्जी की पुस्तक "डू एण्ड डाये" (करो और मरो ) पर फ़िल्म बनायी थी, जिसमें सूर्य सेन का किरदार अभिनेता अभिषेक बच्चन और प्रीतिलता जी का किरदार दीपिका पादुकोण ने निभाया।                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           

            

सुधाताई जोशी

                                         


                *सुधाताई जोशी*  

                 (स्वातंत्र्य सैनिक)

       *जन्म : 14 जानेवारी, 1918*

                      (गोवा)

पति : महादेव शास्त्री जोशी

नागरिकता : भारतीय

धर्म : हिन्दू

आंदोलन : सत्याग्रह आंदोलन

तुरुंगवास : 2 वर्ष

प्रसिध्द  : गोवा मुक्ती संग्राम

विशेष : पोर्तुगीज सरकारने सुधाताईंच्या गोवा प्रवेशाची सूचना देणा-याला मोठे  बक्षीस देण्याचे जाहीर केली होती. 

         

       *तुरुंगवासाच्याच दरम्यान विनाेबा भावेंनी सुधाताईस पत्र लिहिले. त्यात ते म्हणाले, "आपल्या तुरुंगवासाच्या काळास भाग्यच मानून काहीतरी नवीन, चांगलं शिकण्यास हा वेळ व्यतीत करा. आम्हाला तुमच्या धाडसाचे खूप काैतुक आहे." हे पत्र सुधाताईंना एक नवीन उमेद देण्याचं कारण ठरलं.*

कधी शारदा तू, कधी लक्ष्मी तू


कधी भाविनी वा कधी रागिणी


सहस्त्रावधी सूर्य झुकतात जेथे


स्वयंभू अशी दिव्य सौदामिनी


वैभव जोशी यांनी लिहिलेल्या या विलक्षण अशा ओळी कानावर पडताच एक वेगळीच ऊर्जा देऊन जातात. अशाच अनेक स्त्रिया आपल्या इतिहासात सुवर्ण क्षण कोरुन गेल्या. त्यातीलच एक म्हणजे सुधाताई जोशी.


सुधाताई जोशी या १९५५ च्या म्हापसा सत्याग्रहाच्या अध्यक्ष होत्या. वेदांचे प्रगल्भ विद्वान आणि भारतीय संस्कृती कोशाचे रचनाकार पं. महादेवशास्त्री जोशी यांच्या त्या धर्मपत्नी. महादेवशास्त्री यांनी आपले आत्मचरित्र आत्मपुराण यात सुधाताई जोशींच्या गोवा मुक्तिलढ्यात बजावलेल्या कार्याबद्दल लिहिले आहे.


१९५० साली सुधाताई व महादेवशास्त्री पुण्यात रहात होते. याच काळात गोव्याचा मुक्तिलढा पूर्ण जोमाने चालू होता. त्यात महादेवशास्त्री हे मूळ गोव्याचे त्यामुळे त्यांना आपल्या मातृभूमीच्या सूटकेसाठी कार्य करण्याची मनापासून इच्छा होती. त्यात महादेवशास्त्री हे गोवा काँग्रेस समितीच्या पुणे शाखेचे मुख्य होते. त्यांनी गोवा काँग्रेस समितीचे प्रमुख पिटर आल्वारिस यांच्यासमवेत पोर्तुगीज राजवटीविरुद्ध २६ जानेवारी, १९५५ रोजी सत्याग्रह करण्याचे योजिले. हे कार्य पुढे न्यायचे ठरवतानाच, महादेवशास्त्री यांच्या अत्यंत साध्या व सरळ गृहिणी मध्येच त्यांना म्हणाल्या, "तुम्ही नाही, तर मी आता हे कार्य पुढे नेईन. आपले आत्ताच हार्नियाचे ऑपरेशन करण्यात आले आहे आणि डॉक्टरांनी आपणास विश्रांती करण्यास बजावले आहे. त्यामुळे मी या आगीत उडी मारण्यासाठी तयार आहे. माफी असावी पण मी आपली परवानगी नाही मागत आहे तर माझा निर्णय आपणास कळवित आहे."


महादेवशास्त्रीसाठी ही गोष्ट जरा आश्चर्यचकित करणारी होती पण ते यावर काही करु शकले नाही. पिटर आल्वारिस यांना सुधाताईंची भूमिका आवडली. त्यांनी सुधाताईंचे स्वागत करीत त्यांना गोवा काँग्रेसचे मुख्य केले. सुधाताई १ मार्च, १९५५ रोजी आपल्या सहकाऱ्यांसोबत गोव्यात पोहचल्या. त्यांना एका पत्रकाराने सावध करण्याच्या हेतूने टोनी डिसोजाला २६ वर्षांचा तुरुंगवास भोगण्याची शिक्षा सुनावल्याचे कानावर घातले. त्यावर निडर आणि निर्धारित सुधाताई म्हणाल्या, "मला पर्वा नाही. पोर्तुगीज इथे २६ महिन्यांहून अधिक काळ राज्य करू शकणार नाही."


ज्या कार्यासाठी त्या गोव्यात आल्या होत्या ते लक्षात घेता सुधाताई यांनी ६ एप्रिल, १९५५ या दिवशी पहिल्यांदा म्हापश्याच्या हनुमान मंदिरासमोर सत्याग्रहाची सभा भरवली. एका स्टूलवर उभ्या राहून बोलत असतानाच पोर्तुगीज पोलीस त्यांच्या पुढ्यात बंदूक घेऊन उभा राहिला. त्याच्याकडे दुर्लक्ष करीत सुधाताईंनी आपले भाषण सुरुच ठेवले. हे सहन न झाल्याने पोलीस अधिकाऱ्याने सुधाताईंच्या हातातील कागद हिसकावून घेतला. तोच तिथे जमलेल्या प्रचारकांनी तिरंगा फडकाविला. सुधाताईंना ताबडतोब अटक करण्यात आली.


थोड्याच दिवसानंतर २८ एप्रिल, १९५५ रोजी शिरगांवच्या जत्रेस लोकांची प्रचंड गर्दी होती. अचानक त्या गर्दीत एका महिलेने तिरंगा फडकवित "जय हिंद" अशी घोषणा दिली. सहाजिकच त्या काळात भारतीयांच्या देशभक्ती प्रदर्शनास विरोध होता. म्हणून त्या स्त्रीला अटक करून सुधाताई असलेल्या तुरुंगात नेण्यात आले. त्या महिलेस पाहून सुधाताईंना धक्काच बसला. कारण ती महिला त्यांच्या भगिनी आशाताई होत्या. त्या बुलढाणा, महाराष्ट्राहून खास गोव्यासाठी आल्या होत्या. त्यांना पोर्तुगीजांकडून मारहाण करण्यात आली. त्यांचे बंधू धनशाम फडके हेही पोर्तुगीजांच्या ताब्यात होते.


सुधाताईंना ४ वर्षे जेलमध्ये ठेवण्यात आले. तुरुंग राहण्यास साेईस्कर नव्हता पण तरीही त्यांना त्या वाईट स्थितीत दिवस घालवावे लागले. तद्नंतर काेर्टकचेरीही सुरु करण्यात आली. पहिल्याच दिवशी काेर्टात न्यायधीशांनी त्यांना विचारले की त्यांना गाेवा हा भारताचा भाग व्हावा असे वाटते. यावर सुधाताईंनी सुंदर जवाब दिला. त्या म्हणाला, "यात गाेव्याला भारताचा भाग करण्याचा विषयच उद्भवत नाही, मुळात कित्येक वर्षांपासून गाेवा हा भारताचा भाग आहे. एकदा का तुम्ही इकडून गेलात की ताे आपाेआप भारताचा भाग असेल. " त्यांच्या अशा जवाबासाठी न्यायाधीशांनी त्यांना माफी मागण्यास सांगितले व गाेव्यात न येण्यास बजावले.

               सुधाताईंनी त्यावर माेठ्या धाडसाने उत्तर देत म्हटले, "गाेव्यात पुन्हा पाय न ठेवण्याचे वचन मी का म्हणून तुम्हाला देऊ. गाेवा माझी मातृभूमी आहे. मी येथे कधीही ये-जा करु शकते. आणि हाे, आपणास माझ्या कुटुंबाची काळजी करण्याचे कारण नाही, या क्षणाला मला माझे राष्ट्र माझ्या कुटुंबापेक्षा जास्त महत्त्वाचे आहे. माझ्या मुलांची काळजी घेण्यास माझे पती समर्थ आहेत. त्यामुळे मी काेणत्याही परिस्थितीत आपली क्षमा मागून दयायाचना मुळीच करणार नाही" या कारणास्तव सुधाताईंना १२ वर्षांच्या तुरुंगवासाची शिक्षा करण्यात आली

              तुरुंगातील परिस्थिती वाईट होती. याच कारणामुळे सुधाताईंनी उपाेषण करण्याचे ठरवले. याच काळात त्यांनी युक्तीने महादेवशास्त्रींना गुप्त संदेश पाठवला, "जो सुखरुप महादेव रावांकडे पाेहाेचला" आणि त्यांना त्याचा अर्थ उमजला की सुधाताई फक्त पाणी ग्रहण करुन उपाेषण करीत आहेत. महादेवरावांनी लगेच ती बातमी दुसऱ्या दिवशी छापून आणली आणि त्यांच्या उपाेषणाबद्दल सर्वत्र भारतात चर्चा हाेऊ लागली.


लाेकांच्या भीतीपाेटी पाेर्तुगीजांनी सुधाताई आणि इतर देशसेवकांना केपेच्या जेलमध्ये चांगल्या ठिकाणी हलविले. तुरुंगवासाच्याच दरम्यान विनाेबा भावेंनी सुधाताईस पत्र लिहिले. त्यात ते म्हणाले,"आपल्या तुरुंगवासाच्या काळास भाग्यच मानून काहीतरी नवीन, चांगलं शिकण्यास हा वेळ व्यतीत करा. आम्हाला तुमच्या धाडसाचे खूप काैतुक आहे." हे पत्र सुधाताईंना एक नवीन उमेद देण्याचं कारण ठरलं.


हे सगळ घडत असतानाच सुधाताईंच्या सुटकेचा विषय संसदेत पाेहाेचला हाेता. पं. जवाहरलाल नेहरुंनी त्यांच्या सुटकेसाठी पूर्ण प्रयत्न केले. शेवटी कठीण आयुष्य आणि पाेर्तुगीजांच्या जुलुमातून सुधाताईंना साेडण्यात आले. धन्य आहेत या स्त्रिया आणि त्यांचे कर्तृत्व. त्याचबराेबर आपण त्यांना मदत केलेल्या पुरुषांनाही विसरुन चालणार नाही हे ही तेवढेच सत्य आहे.         


      

एस. सुब्रह्मण्य अय्यर

                                       

                                                                                                                            

             *एस. सुब्रह्मण्य अय्यर*  

(स्वतंत्रता सेनानी, शिक्षाविद्‌ और सामाजिक कार्यकर्ता)

पूरा नाम : सर सुब्बियर सुब्रह्मण्य अय्यर

अन्य नाम : एस. मनी अय्यर

             *जन्म : 1 अक्टूबर, 1842*

                     (मद्रास)

            *मृत्यु : 5 दिसंबर, 1924*

                    (मद्रास)

नागरिकता : भारतीय

प्रसिद्धि : वकील, न्यायाधीश, शिक्षाविद्‌ और सामाजिक कार्यकर्ता

विशेष योगदान : हिंदू तीर्थों की दशा सुधारने के लिए उन्होंने 'धर्म संरक्षण सभा' बनाई और धार्मिक साहित्य प्रकाशित करने के लिए 'शुद्ध धर्म मंडली' की स्थापना की।

अन्य जानकारी : एनी बेसेंट ने जब होमरूल लीग की स्थापना की तो वे इस संस्था के मानद अध्यक्ष बनाए गए।

          सर सुब्बियर सुब्रह्मण्य अय्यर की गणना अपने समय के दक्षिण भारत के प्रमुख नेताओं में होती है। प्रादेशिक कौंसिल के सदस्य के रूप में, वकील के रूप में, एक जज के रूप में, काँग्रेस जन के रूप में, शिक्षाविद्‌ और सामाजिक कार्यकर्ता के रूप में लगभग 30 वर्षों तक वे सार्वजनिक जीवन में व्यस्त रहे। वे एस. मनी अय्यर के नाम से अधिक प्रसिद्ध थे।

💁🏻‍♂️ *जीवन परिचय*

सुब्रह्मण्य अय्यर का जन्म 1 अक्टूबर, 1842 ई. को मदुरा ज़िले, मद्रास राज्य में हुआ था।

शिक्षा पूरी करने के बाद उन्होंने वकालत शुरू की और 1885 में मद्रास आ गये। उनकी प्रतिभा देखकर 1888 में उन्हें सरकारी वकील बना दिया गया।

1895 में मद्रास हाईकोर्ट का जज नियुक्त किये गये। इस पद पर वे 1907 ई. तक रहे।

1884 ई. में पत्नी का देहांत हो जाने के बाद से सुब्रह्मण्य धर्म और दर्शन की ओर आकृष्ट हुए और थियोसोफ़िकल सोसाइटी से उनका सम्पर्क हुआ जो जीवन-भर बना रहा।

वे अनेक वर्षों तक थियोसोफ़िकल सोसाइटी के उपाध्यक्ष भी रहे।

राजनीतिक कार्यक्रम को आगे बढ़ाने के लिए मद्रास में जो 'महाजन सभा' स्थापित हुई, सुब्रह्मण्य उसके प्रमुख व्यक्तियों में थे।

1885 ई. में मुम्बई में हुए भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस की प्रथम स्थापना अधिवेशन में मद्रास प्रान्त के प्रतिनिधियों का उन्होंने ही नेतृत्व किया था।

एनी बेसेंट ने जब होमरूल लीग की स्थापना की तो वे इस संस्था के मानद अध्यक्ष बनाए गए।

होमरूल लीग की गतिविधियों के कारण जब एनी बीसेंट मद्रास में नज़रबंद कर ली गईं तो सुब्रह्मण्य ने उनकी रिहाई में मदद करने के लिए अमेरिका के राष्ट्रपति विल्सन को पत्र लिखा था। इस पर वायसराय चेम्सफोर्ड ने जब उनकी आलोचना की तो अय्यर ने ब्रिटिश सरकार की दी हुई 'सर' की उपाधि लौटा दी थी।

सुब्रह्मण्य कुछ समय तक मद्रास विश्वविद्यालय के कुलपति रहे।

उन्होंने एनी बीसेंट को वाराणसी में सेंट्रल हिंदू स्कूल की स्थापना में भी सहायता पहुँचाई।

सुब्रह्मण्य संस्कृत की शिक्षा पर जोर देते थे।

हिंदू तीर्थों की दशा सुधारने के लिए उन्होंने 'धर्म संरक्षण सभा' बनाई और धार्मिक साहित्य प्रकाशित करने के लिए 'शुद्ध धर्म मंडली' की स्थापना की।

1915 में गाँधीजी के भारत लौटने के बाद मद्रास में उनका स्वागत करने के लिए जो सभा आयोजित की गई उसकी अध्यक्षता एस. मनी अय्यर ने ही की थी।

5 दिसम्बर, 1924 को सुब्रह्मण्य अय्यर का देहांत हो गया।      

                                           

      

इंडियन स्पेस रिसर्च ऑर्गनायझेशन (ISRO) ने विविध पदांसाठी भरती जाहीर..

  इंडियन स्पेस रिसर्च ऑर्गनायझेशन (ISRO) ने विविध पदांसाठी भरती जाहीर केली आहे. भारतीय अंतराळ संशोधन संघटनेने (इस्रो) इलेक्ट्रॉनिक्स, मेकॅनि...